De angst voor afnemende fosfaatvoorraden heeft mijnbouwbedrijven ertoe aangezet op zoek te gaan naar nieuwe vindplaatsen. Wereldwijd vechten mijnbouwbedrijven om vergunningen voor winning in open zee.

Tussen april 2007 en augustus 2008 steeg de prijs van fosfaat, een noodzakelijk ingrediënt van kunstmest, met bijna 950 procent. Dat kwam deels door het idee dat de fosfaatproductie over zijn piek heen was en alleen nog maar zou afnemen. Voordat de prijzen weer daalden, waren bedrijven al bezig in de wereldzeeën te zoeken naar fosfaatreserves. Een zoektocht die leidt tot verdere kaalslag van de aarde.

Die zoektocht heeft de industrie overigens tot nu toe weinig succes opgeleverd. Hoewel er diverse operaties gepland staan bij de Pacifische eilanden, weigeren Nieuw-Zeeland en Mexico toestemming te verlenen voor fosfaatwinning in hun wateren. Dat betekent dat reserves in Zuidelijk Afrika, die deels gecreëerd zijn door de golfstroom die fosfaatrijk water aanvoert vanuit Antarctica, nu in de belangstelling staan.

Zuid-Afrika is een van de eerste landen dat werkt aan regelgeving rond fosfaatwinning op de oceaanbodem. Adnan Awad, directeur Afrika bij het International Ocean Institute, zegt dat de werkwijze in Zuid-Afrika min of meer als „beleidsvoorbeeld voor andere landen” gezien wordt. Drie bedrijven – Green Flash Trading 251 (Pty) Ltd, Green Flash 257 (Pty) Ltd en Diamond Fields International Ltd – hebben prospectierechten verworven voor een gebied van 150.000 vierkante kilometer.

Ook in de zee bij Namibië zijn fosfaatvoorraden gevonden. Het land veranderde recentelijk van mening over de winning daarvan. Sinds 2013 gold er een moratorium, maar in september nam de minister van Milieu het controversiële besluit om vergunningen te verlenen. Woedende reacties van het publiek leidden ertoe dat hij daar uiteindelijk weer vanaf moest zien.

Volgens de voormalige projectmanager van Namibian Marine Phosphate (Pty) Ltd, een bedrijf dat een vergunning aanvroeg in Namibië, kwam de weerstand vooral van milieugroepen en de visserij. Hij voorspelt dat het in Zuid-Afrika net zo moeilijk zal worden voor mijnbouwbedrijven om toestemming te krijgen, omdat deze vorm van mijnbouw nieuw is. Omdat vandaag de dag de prijs voor fosfaat weer laag is, zien de Green Flash-ondernemingen af van hun plannen, Diamond Fields nog niet.

Milieuactivisten stellen dat fosfaatmijnbouw in zee niet alleen de mariene ecosystemen verwoest, maar ook zal leiden tot blijvend overmatig gebruik van kunstmest en de daarmee samengaande vervuiling. Ze willen eerst meer onderzoek naar technologie voor het herwinnen van fosfaten. ,,Daarmee kunnen we het probleem van te veel fosfaat in ons water oplossen, in plaats van dat we de ecosystemen in onze oceanen vernielen”, zegt John Duncan van het Wereldnatuurfonds in Zuid-Afrika.

Voor offshore-mijnbouw is een zogenoemde sleephopperzuiger nodig, een schip dat het sediment van de zeebodem haalt en afval weer terug in het water brengt. ,,Die lijkt op een soort bulldozer die over de zeebodem gaat en het sediment afgraaft tot twee of drie meter”, zegt Johann Augustyn, secretaris van de Zuid-Afrikaanse Deep-Sea Trawling Industry Association. ,,Het volledige substraat wordt verwijderd en is voor lange tijd – of misschien wel voor altijd – niet meer beschikbaar voor de visserij.”

Tegenstanders van fosfaatwinning op zee stellen ook dat die een negatieve invloed heeft op de voedselproductie en economische groei. Duizenden kleine boeren die aan de Zuid-Afrikaanse kust wonen, en de grootschalige visserijsector in het land, produceren jaarlijks zo’n 600.000 ton vis per jaar. ,,Mijnbouw kan ertoe leiden dat deze gebieden woestijnen worden voor de vispopulatie”, aldus Augustyn.