Volgens het gerechtshof zijn Nederlandse inlichtingendiensten niet verplicht na te gaan op welke wijze gegevens zijn verkregen die zij van de NSA en GCHQ ontvangen. De coalitie Burgers tegen Plasterk gaat in cassatie.

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) hoeven niet te controleren of verkregen informatie van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA en het Britse broertje GCHQ rechtmatig is verzameld. Met die uitspraak bekrachtigt het gerechtshof in Den Haag dinsdag het vonnis van de rechtbank in 2014.

Diverse personen en organisaties, waaronder de Nederlandse Vereniging van Journalisten, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten en Privacy First, eisen een verbod op het gebruik van deze informatie. Volgens hen is de werkwijze van met name Amerikaanse en Britse inlichtingendiensten in strijd met de Nederlandse wet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Nederlandse diensten moeten zich aan strengere regels houden dan hun collega’s in sommige andere landen. Zolang ze niet vanaf Nederlands grondgebied werken, hoeven buitenlandse diensten zich echter niet aan onze wet te houden, oordeeelt het Hof. Ze mogen in ons land data verzamelen volgens de wet van het land van waaruit ze opereren. Het gerechtshof vindt bovendien geen bewijs dat ze in strijd met het EVRM werken.

Het Hof heeft niet onderzocht of de Nederlandse wet, de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (Wiv), de diensten voldoende mandaat geven tot hun handelwijze. Die principiële vraag is ook een heet hangijzer in het wetsvoorstel voor een nieuwe Wiv, dat de Tweede Kamer onlangs heeft aangenomen, en blijft nu onbeantwoord. De toezichthouder, CTIVD, vroeg eerder ook aandacht voor het ontbreken van wettelijk mandaat voor het huidige beleid van de diensten.

Eind 2013 dagvaarde de coalitie Burgers tegen Plasterk de Nederlandse Staat, vertegenwoordigd door minister Plasterk van Binnenlandse Zaken. Aanleiding vormden de onthullingen van Edward Snowden over de praktijken van (buitenlandse) inlichtingendiensten. De coalitie eist dat de Staat stopt met het gebruiken van gegevens die niet in overeenstemming met de Nederlandse wet zijn verkregen.

Volgens de coalitie bevat het vonnis van de Haagse gerechtshof ook enkele positieve overwegingen. Zo bevestigt het Hof dat Nederlandse inlichtingendiensten zich moeten onthouden van het gebruik van gegevens waarvan bekend is of vermoed wordt dat zij door een buitenlandse dienst zijn verworven met een methode die inbreuk maakt op een grondrecht. Ook mogen Nederlandse diensten geen gebruik maken van de zogenoemde ‘U-bocht’ constructie. Zij mogen buitenlandse diensten niet verzoeken activiteiten uit te voeren die zij zelf niet mogen uitvoeren.

Desalniettemin betekent het arrest in zijn algemeenheid ‘een vrijbrief voor de AIVD/MIVD om zonder rechtsbescherming grote hoeveelheden gegevens van haar burgers te verzamelen via buitenlandse inlichtingendiensten’, aldus de coalitie Burgers tegen Plasterk. Men gaat dan ook in cassatie bij de Hoge Raad.