In 2013 werd The Circle van de Amerikaanse schrijver Dave Eggers gepubliceerd, een spannende roman over ‘s werelds meest krachtige internetbedrijf. Dit bedrijf linkt de persoonlijke emails, sociale media, bank- en koopgegevens van hun klanten aan elkaar middels hun universele systeem. Het resultaat is dat gebruikers een volledig eigen online identiteit krijgen in een tijd van beschaving en transparantie.
Wanneer echter persoonlijke data in verkeerde handen komt, blijkt deze aanpak minder rooskleurig dan hij lijkt te zijn. Samen met regisseur James Ponsoldt schreef Eggers het scenario voor de gelijknamige film. Het is een lugubere blik op de nabije toekomst waarin de mens zijn privacy totaal kwijt raakt. Intrigerende vraag is of de geschetste toekomstfantasie van het boek inmiddels niet al achterhaald is.
The Circle handelt over de jonge vrouw Mae (Emma Watson) die bij een sociaal mediabedrijf op een campus in Californië gaat werken. Het bedrijf lijkt op een helse samensmelting van Google, Apple, Twitter en Facebook. Mae is opgetogen dat ze kan samenwerken met zulke positieve en vriendelijke mensen die altijd met elkaar verbonden zijn, alsof het een sekte betreft. Eamon, de charismatische oprichter van The Circle en gespeeld door Tom Hanks, houdt regelmatig vurige presentaties om zijn werknemers aan te sporen.
Belangrijke steekwoorden daarbij vormen ‘delen’ en ‘transparantie’, de producten die het bedrijf maakt zijn daarop toegesneden. Zo is er de SeeChange-camera, een alziend oog dat de drager en diens omgeving 24 uur per dag filmt. Het creëert de alom bejubelde transparantie waar het bedrijf garant voor staat. Mae besluit als eerste mens totaal transparant te gaan. De slechte afloop van dit idealistische streven is voorspelbaar.
Het betekent dat haar leven permanent te volgen is door miljoenen gebruikers van The Circle. Mensen krijgen dus het recht om het privéleven van een vreemde te volgen en te bekritiseren. Mae heeft totaal geen privacy meer, enige uitzondering daarop is haar wc-bezoek. The Circle is waardevol omdat het toont waar de wereld hard naar op de weg is. De onheilspellende wereld van George Orwell’s 1984 ligt griezelig dicht om de hoek.
De mentaliteit die een dergelijke bruuske aanval op de privacy mogelijk maakt, wordt treffend verwoord in de film. Volgens Eamon, de leider van The Circle, versterkt totale transparantie de democratie. Wie niets te verbergen heeft, hoeft ook niet bang te zijn? Voor elke totalitaire leider is privacy van de burger subversief en tevens immoreel, maar The Circle bevat geen diepe filosofische beschouwingen over dergelijke heikele kwesties.
De film is opgezet als een paranoïde thriller in de traditie van All the President’s Men (1976), waarbij de belevenissen van de wereldvreemde en aandoenlijke Mae centraal staan. Wat de vertelling huiveringwekkend en actueel maakt, is het besef dat we waarschijnlijk al lang zijn aanbeland in de realiteit die in de film getoond wordt. Mensen realiseren zich niet wat er gebeurt met de informatie die ze prijsgeven. Het kan ze waarschijnlijk geen donder schelen.
Ulrik van Tongeren