Menig documentaire die momenteel te zien is op het Internationale Documentaire-/Filmfestival Amsterdam (IDFA) wordt gekenmerkt door pratende hoofden. Interviews op allerlei mogelijke manieren voeren de boventoon. De Oostenrijkse documentairemaker Michael Glawogger wijkt met zijn project Untitled af van het traditionele werk. Zijn idee was om beelden te schieten op verre locaties zonder dat er sprake is van een thema.
Glawogger leidt ons met zijn camera door de Balkan via Italië naar Noordwest-Afrika tot aan een kustplaats in Liberia waar hij, na zijn laatste opnamen voor zijn zwanenzang te hebben gemaakt, in 2014 aan malaria overleed. Monika Willi werkte met hem samen en deed de montage. Haar taak was om van alle gefilmde impressies een samenhangend geheel te maken en van geluid te voorzien. Het zijn feitelijk episodes geworden.
Door Glawogger geschreven notities waren voorhanden. Passages hiervan werden op de geluidsband gemonteerd, ingesproken door de Ierse actrice Fiona Shaw. Deze, soms hoogdravende, commentaren zijn het enige minpunt. De beeldenstroom van Untitled is indrukwekkend en memorabel. Zoals een vrachtwagen die vuilnis stort op een stortplaats in Marokko, waarna van alle kanten mensen, maar ook geiten, zich erop werpen.
Glawogger maakte voor eerdere documentaires vaak opnamen van vuilnisbelten in de Derde Wereld. Zijn woedende aanklachten tegen armoede en onderdrukking waren frequent te zien op het IDFA. Untitled daarentegen is geen aanklacht, de beelden zijn vooral fraai en imponerend. Tegen het eind van de film keren we terug naar de Marokkaanse vuilnisbelt. We zijn getuige van een stortbui terwijl een oude man zich bekommert om zijn geiten. Met een stuk plastic beschermt hij liefdevol twee pasgeboren dieren.
Het zwaartepunt van de documentaire echter is gelegen in Noordwest-Afrika en bevat unieke beelden. De Afrikanen die hier getoond worden zijn levenslustig, inventief en sterk. Op een strand voetballen jonge mannen op loopkrukken. Ze missen allemaal wel een ledemaat, maar zijn zeker niet zielig. Ook de jongens die gigantische jerrycans met water voortduwen en voortslepen, vertonen onverslaanbare vitaliteit.
De in Europa geschoten beelden zijn minder concreet, veelal dichterlijk bedoeld. Glawogger maakte opnamen in de landen van voormalig Joegoslavië en in Albanië. De gefilmde locatie ergens hoog in de Albanese bergen noemde hij zijn persoonlijke paradijs. We zien beelden van een familie die tevens aan het slot van Untitled aan de kerstdis zit. Een andere favoriete plek van de regisseur was de Liberiaanse stad Harper waar hij stierf. Met de creatieve inbreng van coregisseur Monika Willi is het een onvergetelijke documentaire geworden.
Ulrik van Tongeren