Het International Film Festival Rotterdam (IFFR) lijkt ieder jaar groter en tevens luidruchtiger te worden. De wervende slogan Meet the humans of Planet IFFR moet de bezoeker het festival binnen zien te trekken. Overal, binnen en buiten de filmzalen, worden we aangemaand om deze mensen te ontmoeten, personages die optreden in de vertoonde films. En dan te bedenken dat in de jaren ’80 trouwe bezoekers afhaakten omdat ze het IFFR als te luid, commercieel en te massaal betitelden.
Na het eerste festival in 1972 lonkt inmiddels het 50-jarig jubileum. De huidige 47ste editie neemt alvast een voorschot hierop met de verwelkoming van enkele buitenlandse gasten van formaat. De Britse actrice en filmlegende Charlotte Rampling beet vorige week woensdag de spits af met een uitvoerig interview. Drie dagen later verscheen de befaamde scenarist en regisseur Paul Schrader in Cinerama om toelichting te geven over zijn nieuwste productie First Reformed.
Schrader is een dwarse, non-conformistische filmmaker die in 1976 wereldberoemd werd met zijn scenario voor Taxi Driver van Martin Scorsese. Behalve het schrijven van scenario’s voor deze regisseur en anderen heeft Schrader zelf een intrigerend oeuvre opgebouwd. Met films als Blue Collar, American Gigolo, Mishima en Affliction toonde de 71-jarige Amerikaanse regisseur zijn weerbarstige filmtalent. Zijn beste filmproducties staan vrijwel altijd in het teken van gekwelde mannen die hunkeren naar loutering.
Acteur Ethan Hawkes, die in First Reformed een dominee speelt, geldt als de meest kommerlijke held in het oeuvre van Schrader. De man heeft dit keer zijn demonen nauwelijks onder controle en in wezen het geloof in God allang verloren. Zijn preken klinken hol. Het is een beklemmend en duister verhaal dat zich afspeelt in een verstikkend calvinistisch milieu. De regisseur heeft uitvoerig geput uit zijn jeugd in Grand Rapids, Michigan. Zijn voorvaderen van moeders kant kwamen uit West-Friesland.
Schrader heeft vaak thema’s als schuld, boete en de ketenen van de religie voor zijn werk gebruikt, maar nooit zo intens en politiek beladen als in First Reformed. De regisseur geeft uiting aan zijn kolkende woede over de vernietiging van de aarde door de mens. Hij heeft zonder compromissen en met urgentie gefilmd, alsof het zijn laatste productie betreft. Een paar maanden geleden gaf Schrader aan dat dit zijn slotfilm zou zijn.
Intussen heeft hij het scenario The Jesuit geschreven, wat door een ander geregisseerd zal gaan worden. Dus nog geen afscheid van de filmwereld voor Schrader? In het nagesprek over First Reformed ging hij levenslustig en met sarcastische humor tekeer. Dat geeft de filmliefhebber moed, we zijn gelukkig nog niet van Schrader af.
Ulrik van Tongeren