De Britse filmmaker en schrijver Armando Iannucci is de meester van de politieke satire. The Death of Stalin gaat over de dood van de Russische dictator en de machtsstrijd die daarop volgt. Deze vaardig geschreven en geacteerde politieke satire is volgestouwd met gitzwarte smakeloze humor. Sovjet-dictator Joseph Stalin stierf op 5 maart 1953. De film beschrijft de machtsstrijd om de troon na zijn dood.
De oude baas, gespeeld door Adrian McLoughlin, is de eerste twintig minuten van de film te zien. Stalin geeft een diner voor zijn trouwe vazallen in zijn datsja. Veel wodka en het bekijken van een western zijn vaste ingrediënten van zo’n avond. Oh ja, ook nog even de dodenlijsten tekenen, hoort erbij. Nadat zijn bezoek vertrokken is, krijgt Stalin een beroerte die zijn einde inluidt. Zijn doodsstrijd schijnt trouwens vier dagen geduurd te hebben.
Nikita Chroesjtsjov (Steve Buscemi), leider van de Communistische partij, is als eerste aanwezig bij het sterfbed. Lavrentiy Beria (Simon Russel Beale), hoofd van de Veiligheidsdienst, is de volgende gast. Tussen de talloze intriges en gekonkel door wordt duidelijk dat het uiteindelijk gaat om de strijd tussen de latere winnaar Chroesjtsjov en Beria.
De bizarre types en situaties in The Death of Stalin zijn gebaseerd op ware feiten. De werkelijkheid schijnt nog krankzinniger te zijn geweest, de regisseur heeft zich nog ingehouden. Het is een briljante zet om de acteurs in hun eigen taal, Engels, te laten spreken. Buscemi is herkenbaar aan zijn Brooklyn accent terwijl de Britse Shakespeare-acteur Beale bekakt Engels spreekt. Dat werkt beter dan Engels met een Russisch accent en kunnen de acteurs het beste uit zichzelf halen.
Buscemi excelleert als kruiperig triest mannetje die een gewiekste manipulator blijkt te zijn. Jeffrey Tambor speelt de zweterige onzekere premier Malenkov. Ook Beale zet een ijzersterke rol neer als de sadistische psychopaat Beria. Jason Isaacs steelt overigens de show met zijn uitzinnige vertolking van maarschalk Zjoekov. Het uitgelezen gezelschap van acteurs raakte op elkaar ingespeeld tijdens een uitvoerige repetitieperiode.
Iannucci bewees eerder met de Britse tv-serie In the Thick of It, de Amerikaanse tv-serie Veep en de speelfilm In the Loop dat hij uitstekend scherpe politieke dialogen kan schrijven. Tevens weet hij het tempo erin te houden. The Death of Stalin is hoekiger vormgegeven, minder flitsend dan zijn overige werk. Die sobere filmstijl past beter bij het onderwerp. De boertige en smakeloze humor is onverwacht en raak.
De film is in Rusland onder meer verboden wegens ‘extremisme’ en het ‘bevuilen van historische symbolen’. De bewondering van het huidige Russische regime voor de dictatuur van Joseph Stalin is overigens geen geheim.
Ulrik van Tongeren