The Cleaners werpt een verontrustende blik op de vele schaduwkanten van het internet. Sociale platforms als Facebook komen er niet goed vanaf in dit spannende exposé.
In de documentaire wordt het schoonmaakwerk belicht op het internet, uitgevoerd door zogenoemde content moderatoren die in dienst van sociale platforms als Facebook ongewenste beelden en filmpjes verwijderen. Negeren of wissen, dat is de vraag die jonge Filipijnse moderatoren zichzelf duizenden malen per dag stellen. De anonieme werkers zitten in groten getale in Manilla voor computerschermen om extreem geweld en seks te verwijderen.
Dergelijk werk wordt door bedrijven als Facebook, Twitter en YouTube uitbesteed aan werknemers in ontwikkelingslanden zodat men in Silicon Valley de handen niet vuil hoeft te maken. Het eerste deel van de film gaat over moderatoren met elk hun eigen specialiteit, van het opsporen van onthoofdingsvideo’s tot kinderporno. Zelfs spotprenten over Trump en Erdogan passeren de revue. Sommigen van hen gaan letterlijk kapot aan hun werk, met depressies en zelfmoorden als resultaat.
Anderen echter zijn trots en noemen zichzelf politieagenten van het internet. Een katholieke achtergrond geeft menigeen extra motivatie om de sociale media schoon te houden. Dit zijn aangrijpende portretten van mensen met weinig toekomstperspectief. In het tweede deel van The Cleaners worden uitstapjes gemaakt naar het Turkije van Erdogan en Myanmar. Hier wordt gepoogd een wijder beeld te schetsen van de macht van sociale medianetwerken. Bedrijven als Facebook zijn lief voor dictators, dus ook voor Erdogan.
De Duitse documentairemakers Hans Block en Moritz Riesewieck hebben hun film bewust donker gehouden. We zien de moderatoren in schemerige ruimten aan het werk voor hun flikkerende schermen. De algehele sfeer van paranoia en dreiging is raak getroffen. Sociale mediabedrijven hebben inmiddels een louche uitstraling; veel hoogdravende taal, maar het gaat vooral om geld verdienen. De Rohingya, een islamitische etnische minderheid in Myanmar, kan hier over mee praten. Facebook wordt massaal gebruikt om mensen tegen hen op te hitsen, met genocide als gevolg.
Miljardair Mark Zuckerberg, baas van Facebook, eindigt deze beklijvende documentaire. Dat de man loze wartaal over het verbeteren van de wereld uitslaat, is niet direct een verrassing.
Ulrik van Tongeren