De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), die op 1 mei dit jaar is ingegaan, moet tijdelijk buiten werking gesteld worden. Eerst moeten noodzakelijke wijzigingen worden doorgevoerd.

Dat bepleiten twaalf organisaties, waaronder Bits of Freedom, Greenpeace, Privacy First en de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. De organisaties stonden donderdag tegenover de Staat in een kort geding in de Haagse rechtbank. Het kabinet heeft daar al wel enkele voorstellen toe gedaan, nadat bij het raadgevend referendum van vorige maand meer mensen tegen dan voor de Sleepwet stemden.

Zo wil het kabinet strengere eisen stellen aan het delen van gegevens met andere landen. Verder mogen de geheime diensten alleen ‘zo gericht mogelijk’ aftappen van de kabel en worden gegevens niet standaard drie jaar bewaard, maar moet ieder jaar worden geëvalueerd of langer opslaan nodig is. Privacyorganisaties noemden de aanpassingen te mager.

Groot probleem is volgens de organisaties dat met deze nieuwe wet grote hoeveelheden data onder het bereik van onder meer de inlichtingendiensten kunnen komen die pas daarna worden onderzocht op relevantie. „Als is vastgesteld dat gegevens niet relevant zijn, worden ze vernietigd. Dat zou juist andersom moeten zijn: tenzij is vastgesteld dat gegevens relevant zijn, moeten ze vernietigd worden.”

De advocaten van de twaalf organisaties vergelijken de Sleepwet met een boot „die al voor de tewaterlating lek was”. De organisaties zijn niet tegen de wet in zijn geheel, zo wordt benadrukt, „maar op een aantal onderdelen is de Wiv te ver doorgeschoten.” De oplossing is in hun ogen simpel: de lekkende boot van de Wiv 2017 vaart al, en mag wat eisers betreft door blijven varen, maar de gaten moeten dan wel voorlopig stevig worden dichtgestopt door een vonnis van de rechter.

De landsadvocaat noemt de kritiek van de organisaties niet terecht. „De bevoegdheden van de diensten moeten zo gericht mogelijk worden ingezet.” Daarbovenop zijn er volgens haar vele waarborgen in de wet ingebouwd, onder meer doordat voor veel zaken toestemming van de minister nodig is. „Er is absoluut geen sprake van het willekeurig verzamelen van data. Het beeld dat vele onschuldige burgers worden afgeluisterd is vals.” De rechter doet op 26 juni schriftelijk uitspraak.