De Franse regisseur Laurent Cantet werd in 2008 wereldberoemd met zijn Entre les Murs. Dit sociaal-realistische docu-drama handelt over een schoolklas met tieners in een achterstandswijk in Parijs. Voor zijn nieuwe film L’Atelier toog de regisseur naar het kustplaatsje La Ciotat aan de Zuid-Franse kust, in de nabijheid van Marseilles. De film gaat over een zomerse schrijvers-workshop voor zeven werkloze tieners die les krijgen van een succesvolle autrice uit Parijs.
Gaat Cantet zijn Entre les Murs nog eens dunnetjes overdoen, is de vraag die zich aan het begin van de film opdringt. Ook hier is sprake van een multicultureel gezelschap in een schoolklas waar de conflicten hoog kunnen oplopen. Dat element is eigenlijk de voornaamste overeenkomst tussen beide films. Tevens wil Cantet via zijn fictieve personages iets zeggen over de staat van de Franse samenleving. Heel bondig doet hij dat daarenboven met het gapende klassenverschil tussen de schrijfster en haar leerlingen.
Olivia (Marina Föis), autrice van ontregelende thrillers, wil samen met de jongeren een thriller schrijven. Sommige jongeren willen het arbeidersprotest rond de eind jaren ’80 gesloten scheepswerf van La Ciotat in hun verhaal verwerken. De dwarsligger en onpeilbare Antoine (Matthieu Lucci) is daar fel op tegen. Hij zet bovendien de klas op stelten met zijn schrijfoefening over de bloederige aanslag op een luxe jacht boot. Dat de jongeman extreem-rechtse sympathieën heeft is zorgelijk.
Discussies over de recente jihadistische aanslagen in Frankrijk zetten de boel extra op scherp. Cantet is een regisseur die in zijn sociaal-realistische films haarscherp de tijdsgeest weet te vangen. Eerlijk gezegd is zijn Entre les Murs tien jaar later behoorlijk politiek correct. Er is sindsdien veel gebeurd. L’Atelier is speelser en uitdagender. Na het min of meer genoeglijke eerste deel van de film gaat het verhaal richting thriller. De bijzondere mengeling van docu-drama en thriller intrigeert.
Bij Antoine groeit een voyeuristische obsessie voor zijn lerares. Blijkbaar is de interesse wederzijds want Olivia gaat via sociale media op zoek naar Antoine en ziet video’s waarin hij traint met dubieuze radicale figuren. Welbeschouwd is de tiener onzeker, zoekende, hij probeert houvast te vinden. Dat de debuterende Matthieu Lucci de tegenstrijdigheden van zijn personage zo goed weet te vertolken zonder een monster van de jongen te maken, is verbluffend.
Cantet werkt graag met amateurs, authenticiteit is belangrijk voor de regisseur. De enige professionele acteur in de cast is de overigens voortreffelijke Marina Föis. Teleurstellend dat Cantet niet refereert aan Aankomst van de trein in La Ciotat, een korte zwart-wit film van de gebroeders Lumière, opgenomen in 1895 en het jaar daarop aan het publiek getoond. Die rolprent was in alle opzichten baanbrekend. Het luidde de glorieuze start van de cinema in.
Ulrik van Tongeren