Ruim zestig gemeenten kunnen de hoogspanningslijnen die thans boven woningen hangen onder de grond aanleggen of verplaatsen. De elektromagnetische straling vormt een gezondheidsrisico.

Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) maakte donderdag de precieze tracés bekend die daarvoor in aanmerking komen. Het gaat om hoogspanningstracés van 50, 110 en 150 kilovolt door of langs de bebouwde kom bij onder andere Dordrecht-Papendrecht-Alblasserdam, Krimpen aan den IJssel-Gouda en Veenendaal-Driebergen. In Veenendaal moet 5 kilometer aan bovengrondse hoogspanningslijnen ondergronds worden gebracht. Dat proces heet verkabelen.

De hoogspanningslijnen staan ter discussie sinds bekend werd dat ze een gezondheidsrisico vormen voor bewoners, met name kinderen, van nabijgelegen huizen. Met de wijziging van de Elektriciteitswet per 1 januari aanstaande kan een gemeente de netbeheerder vragen om delen van hoogspanningslijnen onder de grond te brengen of te verplaatsen. Daarbij is de gemeente – al dan niet samen met een erbij betrokken provincie of buurgemeente – zelf opdrachtgever van het proces, meldt Binnenlands Bestuur.

De kosten voor verkabelen bedragen ruim 3 miljoen euro per kilometer. Afgelopen voorjaar besloot de ministerraad dat kleine gemeenten (tot 30.000 inwoners) maximaal 15 procent van de kosten voor hun rekening moeten nemen. Bij grotere gemeenten ligt dat op maximaal 20 procent. Ook werd toen een maximale bijdrage voor lokale overheden van 975.000 euro per tracé vastgelegd.

Daarnaast is al sinds 2017 een uitkoopregeling van kracht voor burgers die onder hoogspanningslijnen wonen. Het rijk stelde hiervoor tot en met 2021 jaarlijks 28 miljoen euro ter beschikking. Gemeenten maken zelf de lokale afweging om bewoners wel of niet uit te kopen en betalen de kosten van herbestemming. Bij tracés die in aanmerking komen om te worden verkabeld of verplaatst geldt de uitkoopregeling niet.

Al vanaf de jaren ’70 en ’80 wordt er gepraat over de gezondheidsrisico’s van hoogspanningslijnen. De Amerikaanse epidemiologe Nancy Wertheimer toonde in 1979 het verband aan tussen kinderleukemie en het wonen onder hoogspanningslijnen. Die conclusie wordt later bevestigd in tientallen andere studies. In 2011 heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en milieu (RIVM) de diverse internationale onderzoeken in een rapport samengevat.