Er vinden momenteel diverse activiteiten plaats rond de 72-jarige Amerikaanse regisseur en beeldend kunstenaar David Lynch. Deze maand zijn er drie gerestaureerde klassiekers van de man te zien in de bioscoop: The Elephant Man (1980), Lost Highway (1997) en Mulholland Drive (2001). Voorts valt in het Bonnefantenmuseum te Maastricht de tentoonstelling Someone is in my House te genieten waar de beeldende kunst van Lynch getoond wordt. Daaraan gekoppeld wordt een retrospectief van zijn films vertoond in Lumière Maastricht.
The Elephant Man is de tweede speelfilm van Lynch, na zijn debuutfilm Eraserhead (1977). Het werk toont aan dat hij toen al tot grootste dingen in staat was. Deze biografische film, gebaseerd op ware feiten, staat in het teken van de Engelsman Joseph Merrick, beter bekend als The Elephant Man, die van 1862 tot 1890 leefde. Het is de meest conventionele film van Lynch met onverwacht humanisme en warmte voor de hoofdpersoon. Later zou hij The Straight Story (1999) maken, tevens een warm verhaal in een oeuvre van uitzinnige en bizarre verbeeldingen.
Door zijn mismaakte uiterlijk is Merrick voor uitbaters van kermisattracties interessant om geld mee te verdienen. In The Elephant Man wordt hij gevangen gehouden en geslagen door Bytes, een griezelige man die zo weggelopen lijkt uit een horrorfilm. De film is echter geen horror, hoe gruwelijk het leven van Merrick ook lijkt. De akeligheden die hij moet ondergaan, zijn soms moeilijk te verstouwen voor de toeschouwer.
Zijn redder is de arts Frederick Treves die de doodzieke Merrick behandelt. Hij zou het laatste deel van zijn leven in een Londens ziekenhuis doorbrengen en zowaar een beroemdheid worden in de hogere kringen. Merrick was onder dat monsterlijke uiterlijk een intelligent nobel mens en gretig liefhebber van cultuur. Onder de vele lagen latex levert John Hurt een fijne vertolking van hem. Hij doet dat vooral met zijn ogen en gebruikt kleine gebaren om de menselijkheid van de man te benadrukken.
Donker is de film zeker. De schitterende zwart-wit beelden van cameraman Freddie Francis herinneren aan de zwijgende film en maken het tot een intense kijkervaring. Het doordringende gestamp van stoommachines is subtiel op de geluidsband verwerkt, een dominant geluid in dit Victoriaanse Engeland. The Elephant Man heeft avant-gardistische trekjes die typisch zijn voor Lynch. Lost Highway en Mulholland Drive zijn onconventionele en woeste verbeeldingen waar alle remmen los gaan. De film is terughoudend op dat gebied en om die reden een bijzonder buitenbeentje in het oeuvre van David Lynch.
Ulrik van Tongeren