Cold War (Zimna Wojna)is, evenals de andere speelfilms van de Poolse regisseur Pawel Pawlikowski, visueel hypnotiserend. De man is een groot stilist. Zijn vorige film Ida (2013) was al in zwart-wit geschoten, zijn nieuwste is wat dat betreft nog uitzinniger bestoven met zwart-witte magie. Elk beeld, elk shot is betoverend. De film bestrijkt de periode tussen de late jaren ’40 en het begin van de jaren ’60 in Polen. Met flinke tijdsprongen wordt de tumultueuze relatie van Wiktor en Zula tijdens de Koude Oorlog voor het voetlicht gebracht.
Muzikant en componist Wiktor (Tomasz Kot) is met een team op pad gegaan om zangeressen te vinden op het platteland die in staat zijn traditionele Poolse volksmuziek uit te kunnen voeren. Zula (Joanna Kulig) gaat op auditie en maakt indruk. Andere zangeressen kunnen beter zingen, maar Zula heeft een magnetiserende uitstraling. Tijdens een feest vallen Wiktor en Zula voor elkaar.
Cold War is gebaseerd op ware feiten. Er waren toentertijd daadwerkelijk musicologen die het platteland afreisden om lokale volksmuziek te registreren. Pawlikowski heeft zijn film ook gedeeltelijk gebaseerd op het liefdesleven van zijn ouders. Zij konden niet met, maar ook niet zonder elkaar leven. Dat is meteen de dramatische draad van de film waarin half Europa wordt afgereisd: Warschau, Berlijn, Parijs, Split, met als slot een droefgeestige eindscène in Polen.
De fragmentarische wijze waarop het verhaal in elkaar steekt is geraffineerd. Het lijkt erop alsof we enkel getrakteerd worden op dramatische hoogtepunten, naar wat daartussen gebeurt mogen we gissen. Het paar is nogal reislustig, musici zijn altijd onderweg. Het is vooral Wiktor die wanhopig achter Zula aangaat. Tijdens hun tussenstops in de steden wordt de relatie tussen de geliefden uitgediept.
Er worden obstakels getoond die het samenleven van Wiktor en Zula onmogelijk maken. Het gaat hier niet over het wrede lot of pech, zoals in menig romantisch bedoelde vertelling. Cold War is resoluut onromantisch. Egoïsme, armoede, alcoholisme en het op elkaar uitgekeken raken zijn de belangrijkste oorzaken waarom het steeds misgaat tussen de twee.
De filmtitel refereert aan de kille politieke situatie tussen het Westen en Oost-Europa halverwege de vorige eeuw, alsmede de koude oorlog tussen de geliefden. De politiek heeft Pawlikowski subtiel in zijn film verwerkt. Zo wordt het zangkoor gedwongen om propagandaliedjes over het Poolse communistische regime te zingen in plaats van de traditionele volksmuziek.
Muziek speelt een belangrijke rol in het fragmentarisch vertelde verhaal. De verschillende muzieksoorten creëren dynamiek en verdieping. De scène waarin Wiktor als jazzpianist optreedt in een Parijse club levert een aangename schok op. Cold War zit vol dergelijke verrassende wendingen. Tegelijkertijd hangt de onvermijdelijke droefgeestige afloop als een donderwolk boven de film.
Ulrik van Tongeren