Tegenwoordig worden in veel films mensen met een camera gevolgd. Om dat ook nog eens interessant in beeld te brengen, is een heel ander verhaal. Een nauwe samenwerking tussen regisseur en cameraman is de eerste vereiste. En natuurlijk de mise-en-scène, de manier waarop een scène in beeld wordt gebracht, hoe de acteurs, decors en rekwisieten worden neergezet. De filmmakers van Ray & Liz en Todos somos marineros tonen aan dat het wel degelijk mogelijk is een goed verhaal sterker te maken met een interessante visuele stijl.
De Britse regisseur, fotograaf en beeldend kunstenaar Richard Billingham heeft in ieder geval een trefzeker gevoel voor beeldcompositie. Ray & Liz, een portret in drie episodes van een arme familie tijdens het Britse Thatcher-tijdperk in de jaren ’80, is alleen al claustrofobisch door de beeldverhouding die hij toepast. Gewend als we zijn aan breedbeeld in de bioscoop brengt het nauwe filmbeeld hier bijna een schok teweeg. De beklemmende ruimtes waarin zijn personages zich ophouden, maken de miserie alleen maar groter.
Vader Ray leeft alleen in een kleine kamer, zeg maar maatje bezemkast, en vult zijn dagen met het consumeren van enorme plastic flessen illegaal gestookte alcohol. Hij is daar gelukkig mee. Zijn zoon Ray junior leeft met zijn dikke echtgenote en twee zonen in dezelfde troosteloze flat net buiten Birmingham. De vrouw des huizes die graag haar vuisten gebruikt tegen het manvolk, vult haar dagen met puzzels leggen en kettingroken. Haar kroost geeft ze weinig aandacht.
Ziehier, alle clichés over rokende en drinkende uitkeringstrekkers worden bevestigd. Billingham is schatplichtig aan het sociaal-realistische werk van de regisseurs Mike Leigh en Ken Loach, nochtans is Ray & Liz anders. Er zit namelijk spitsvondige en absurdistische humor in verwerkt. Hoe is het mogelijk dat de oude Ray last heeft van een vliegenplaag in hartje winter? En als het gezin met een kinderwagen aan de wandel gaat, zit daar geen baby maar een konijn in.
De film mag dan gebaseerd zijn op de deprimerende jeugdervaringen van regisseur Billingham. Niettemin is het een bijna een vrolijke vertelling over miserie en armoede. De film bevat een heftige emotionele onderstroom omdat het meest avontuurlijk aangelegde zoontje van Ray junior vriest bijna dood in een schuurtje van een vrouw die een eindje verderop woont. De scène waarin de vrouw, met een buitenlands accent, het jongetje in de armen sluit om hem te troosten, is het enige tedere moment in Ray & Liz.
Todos somos marineros (We’re All Sailors) van de Peruaanse regisseur Miguel Ángel Moulet handelt over Russische zeelui die gestrand zijn in de Peruaanse havenstad Chimbotein. Drie Russen staan centraal, waarvan twee broers. Het is een film over ontworteling en het snakken naar een thuis. Het verhaal is visueel spannend in beeld gebracht. De regisseur en cameraman hebben een complexe choreografie uitgedacht voor zowel de acteurs als de camera. Die complexiteit maakt de film interessant.
Wat vooral beklijft zijn de stille momenten. Beelden in majestueuze grijstinten van de zee en met name het verweerde gezicht van acteur Andrey Sladkov in zijn magnifieke rol van oudere broer. Van zijn gezicht valt weinig emotie af te lezen, terwijl er toch ingrijpende dingen gebeuren. Sommige grote acteurs werken zo, bijna minimalistisch. Sladkov is echter geen acteur, hij werkt al jaren als leraar in Peru. Het laatste beeld is een grote close-up van de man waarvan een enorme emotionele kracht uitgaat.
Er doen twee professionele acteurs mee in Todos somos marineros, de rest is van de straat geplukt, maar het werkt. Regisseur Moulet heeft vijf jaar aan de film gewerkt en dat is te zien. Hij heeft de Russische melancholie en nostalgie raak getroffen. Het metaforische van de vertelling over verloren zielen die rond dolen op de wereld komt er niet helemaal uit, maar er valt genoeg te genieten.
Ulrik van Tongeren