De Braziliaanse film Bacurau is een groot succes in dat land, al maandenlang zijn de voorstellingen permanent uitverkocht. De film raakt een gevoelige snaar bij de bevolking. Op het Internationaal Filmfestival Rotterdam (IFFR) maakt Bacurau nog niet veel los, een lastige film om te verwerken.
Deze wilde uitzinnige samensmelting van sociale aanklacht en uiterst gewelddadige western is echter tamelijk origineel. Regisseurs Kleber Mendonça Filho en Juliano Dornelles hebben hun film bedoeld als een politieke parabel over de huidige situatie in het land. Het is een schot voor de boeg van de nieuwe president Jair Bolsanaro. De man zou cultureel erfgoed en tradities aan zijn laars lappen.
De plot is simpel, maar de film is complex. In de nabije toekomst gaat een groepje buitenlandse zwaarbewapende toeristen (of huurlingen) op pad om de bewoners van het fictieve stadje Bacurau uit te roeien. De film begint met de begrafenis van de 94-jarige ex-lerares Carmelita, een vrouw die belangrijk was voor de gemeenschap.
In het eerste uur wordt de sociale realiteit uitvoerig belicht. Er is sprake van een overstelpende hoeveelheid informatie die functioneel is voor het verhaal. We leren de bewoners kennen. In ieder geval wordt duidelijk dat deze hechte gemeenschap ooit opgeslokt zal worden door het globalisme en corrupte plaatselijke politici.
Op het moment dat er vreemde dingen gebeuren, zoals het verdwijnen van Bacurau van Google Maps, beginnen de lijken zich op te stapelen. We zien ook dat de huurlingen watertanks doorzeven om de lokale bevolking te ontmoedigen. Oude mensen en kinderen worden niet gespaard door de schietgrage westerlingen. Het bloed vergieten à la Sam Peckinpah komt hard aan na het trage begin van de film.
Nou zijn Braziliaanse westerns niet uniek in hun cinema, de legendarische regisseur Glauber Rocha maakte ze ooit. Verder zijn er referenties aan het werk van Sergio Leone en John Carpenter in de film verwerkt. Het snufje science fiction maakt de vreemde mengeling van genres compleet. Twee gemeenschappen tegenover elkaar, de kleurrijke dorpsbevolking contra de stille moordenaars die denken dat ze de dorpelingen als kalkoenen kunnen afschieten.
Geraffineerd is de scène waarin een buitenlandse schutter het plaatselijke museum in loopt. Hij kan zien dat de voorouders van de dorpsbewoners niet over zich heen lieten lopen. De film is fictie, maar ook op ware feiten gebaseerd. Het sociale onrecht in deze regionen is dagelijkse realiteit. Regisseur Mendonça Filho bewees met zijn vorige twee films al een scherpe politieke filmmaker te zijn. Neighbouring Sounds (2012) en Aquarius (2016) zijn vlijmscherpe analyses van machtsmisbruik en corruptie.
Hij toont met zijn regie van Bacurau een flair te hebben voor de meer actie gerichte cinema. Twee oudere acteurs dragen de film, geven er diepte aan: Sônia Braga als dorpsarts en de Duitse acteur Udo Kier als leider van de invasiemacht. De rol van Kier werd speciaal voor hem geschreven, hij is behoorlijk briljant met zijn dreigende aanwezigheid en onvoorspelbaarheid, wat een acteur.
Tierra adentro begint met prachtige beelden van de intens groene boomtoppen van de jungle in Panama. De documentaire eindigt er tevens mee. Debuterend regisseur Mauro Colombo heeft een intrigerende antropologische studie gemaakt van de mysterieuze Darién jungle die Colombia en Panama met elkaar verbindt. Het is een grensgebied waar guerrilla’s, immigranten, drugssmokkelaars, indianen en lokale politie elkaar kunnen ontmoeten.
De jungle herbergt natuurlijk ook wilde dieren, een infrarode camera legt ze vast. Een ocelot, jaguar, gordeldier en meer van dergelijke exotische schepsels. De unieke biotoop wordt bedreigd door massale ontbossing. Colombo heeft een politieke film gemaakt, bedoeld als een waarschuwing voordat het te laat is. De Chinezen komen eraan om de jungle te exploiteren.
Enig hoopgevend moment in de documentaire is wanneer we de resten zien van de goudwinning. Een trein en allerlei bouwsels zijn overwoekerd door het groen van de jungle, een steen vermeldt het jaartal 1905. Een onderzoeker zegt dat de jungle altijd wint. Dat is een schrale troost, de houtmaffia staat klaar om veel geld te verdienen. Tierra adentro is een heftige ervaring en maakt razernij los bij de kijker.
Ulrik van Tongeren