De film Lillian van de Oostenrijkse regisseur Andreas Horvath is gebaseerd op ware feiten. In 1926 ondernam de Russische emigrante Lillian Alling een epische voettocht van New York naar Alaska, met het doel om nabij de Noordpool over te steken naar haar vaderland. Ze sprak geen Engels en zat zonder geld. In feite verdween ze, er werd nimmer wat van haar vernomen.
De hedendaagse Lillian wordt in de film gestalte gegeven door de debuterende Patrycja Planik. De actrice heeft de mengeling van naïviteit en ondoorgrondelijkheid raak getroffen. Ze zegt trouwens vrijwel geen woord in de film, al zijn die er wel degelijk. Horvath heeft de babbelende radiopresentatoren van de plaatsen die Lillian passeert als geluidsdecor gebruikt.
Ze geven excellente weervoorspellingen. Van de immense hitte van Mississippi tot de onmenselijke kou in de Canadese Yukon, het lijkt een lijdensweg voor de jonge vrouw. Haar gruwelijke tocht, ver van stedelijke gebieden, toont lege snelwegen en imposante landschappen. De film is een simpele registratie van Lillian’s hellegang, haar honger en dorst zijn tastbaar. Het hoe en waarom van haar reis wordt overigens nergens verklaard.
Het merkwaardige begin van de film toont hoe Lillian solliciteert bij een producent van pornofilms. Haar visa is verlopen en ze is brodeloos. Verder leren we weinig over haar. Horvath heeft een film gemaakt die even ondoorgrondelijk en cryptisch is als zijn hoofdpersonage. Dat heeft hem niet belet om snaaks sociaal commentaar op de Amerikaanse samenleving te poneren.
Op het pad van Lillian zien we verlaten weg rottende boerderijen waar zij voedsel en kortstondige rust vindt. In de Amerikaanse versie van de kringloopwinkel is kleding waar ze zonder betaling de deur mee uit gaat. Lillian wordt stuurs bekeken door de plaatselijke bevolking op de plaatsen die ze passeert. Uitzondering is een politieman die haar zijn jas geeft.
Daarentegen is Lillian gelukkiger in de desolate gebieden en immense landschappen. Tijdens haar nachten geniet ze van de sterrenhemel. Ondanks de natuurlijke schoonheid lijkt Amerika een gebroken samenleving. Horvath komt met een visie op de donkere toekomst van het land. De Indianenstam die protesteert tegen een pijpleiding over hun land voert een kansloze strijd.
De regisseur heeft ervaring als documentairemaker, soms sijpelt dat door in zijn fictiefilm. Hij nam zelf de camera ter hand om de schitterende beelden vast te leggen die de nietigheid van de mens indrukwekkend verbeelden. Dit is een bijzondere en ongewone kijkervaring.
Ulrik van Tongeren