Aannemende dat wij op het punt staan over te gaan naar een nieuw historisch tijdperk is de alom aanwezige chaos alleszins begrijpelijk.

     door Wouter ter Heide

De stelling van wijsgerig ethicus Paul van Tongeren ‘dat we niet enkel behoren tot het tijdperk waarin wij leven’ (Trouw, 29-02-20), leent zich bij uitstek voor een fundamentele discussie over onrecht. Het alomvattende morele probleem waar wij – ‘als mensheid’ – sinds mensenheugenis onder gebukt gaan.

Voor een vruchtbare discussie daarover is allereerst het besef nodig dat onrecht – als zelfstandige grootheid – in wezen niet bestaat, nooit heeft bestaan en ook nooit zál bestaan. Want het is niet eigen aan één bepaald tijdperk, maar loopt door alle tijdperken – van het jaar 0 tot mei 2020 – heen. Wel kan gesteld worden dat het met name oplaait in de laatste fase van een tijdperk.

Ons antropocentrisch tijdperk is, gezien de toestand van de wereld op dit moment, daar een sprekend voorbeeld van. Aannemende dat wij op het punt staan over te gaan naar een nieuw historisch tijdperk is de alom aanwezige chaos daardoor alleszins begrijpelijk. Gelijk elke overgang gaat deze nu eenmaal gepaard met onzekerheden die geweld en onrecht uitlokken. Dit uitlokken rechtvaardigt echter nooit deze mensonwaardige reacties.

Nu doet zich het bijzondere feit voor dat de angstaanjagende wereldwijde toename van het ongrijpbare onrecht te vergelijken met de angstaanjagende wereldwijde toename van het even ongrijpbare coronavirus. Gelijk het onrecht onze gemeenschappelijke vijand. Vijanden die voor hun bestaan afhankelijk zijn van onze fysieke aanwezigheid, als gastheer en -vrouw.

Hoe paradoxaal het ook klinkt, dankzij dit (onbewuste) gastouderschap roepen wij (als mensheid) in feite het onrecht en de pandemie over onszelf af op het moment dat de tijd daar rijp voor is. Door ons (als mensheid) dáárvan ‘bewust’ te worden, moeten wij (als mensheid) óók in staat zijn zowel de corona- als geweldcrisis in één klap het hoofd te kunnen bieden.

En wel via een in alle openheid op touw zetten van een wereldomvattend publiek debat over ‘onrecht’, te beginnen in eigen land. Wat Nederland betreft zie ik het initiatief daartoe als een uitgelezen taak voor de Publieke Omroep, indachtig de woorden van NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman: ‘Dat is gewoon waarvoor de publieke omroep op aarde is’.