Nu de bioscopen zich voorzichtig heropenen, zijn er onzekerheden over de veiligheid in de theaters vanwege het coronavirus. Dit is dan een mooi moment om een ‘vergeten’ filmmaker in het zonnetje te zetten. De Britse regisseuse Antonia Bird overleed in 2013 aan kanker, haar fascinerende oeuvre leeft voort. Op YubeTube zijn meerdere van haar films, fragmenten en trailers te zien.
Haar speelfilmdebuut Safe (1993), gemaakt voor tv, is nog steeds een opmerkelijke film. De handeling speelt zich af in en rond een opvangcentrum voor daklozen, een sociaal-realistisch drama over de verworpenen der aarde. Bij Antonia was het echter nooit simpel. Ze ging altijd voor het maximum aan dramatiek, had een broertje dood aan minimalisme. Het is een ongelooflijk pakkende film, rauw en compromisloos.
Zoals de schokkende scènes waarin zelfmutilatie wordt getoond. De betreffende twee personages kunnen alleen op deze wijze hun woede en wanhoop uiten. Collega-regisseurs van sociaal-realistisch drama als Ken Loach en Mike Leigh zijn hierbij vergeleken bedaagd. Dat ze later in haar carrière twee zeer gewelddadige films zou regisseren, was geen verrassing.
Antonia Bird begon in de jaren ’80 in het theater en werkte onder meer met regisseur Richard Eyre. Daarna volgde een opmerkelijke periode in de televisiewereld. Van de Britse tv-series Eastenders en Casualty in de jaren ’80 naar haar meesterwerk Ravenous (1999), opgenomen in Hollywood. Antonia was een politiek filmmaker, haar films namen stelling tegen sociaal onrecht binnen instituties.
Safe handelde over het lot van daklozen, in Priest (1994) gaat het over de repressieve katholieke kerk. Care (2000) handelt over het seksuele misbruik van pupillen door de leraren op een kostschool. Ze maakte bovendien de meesterlijke gangsterfilm Face (1997). In 1995 toog Antonia voor het eerst naar Hollywood voor de vergeten romantische komedie Mad Love.
Antonia’s tweede avontuur in Hollywood leverde dus Ravenous op, een van de merkwaardigste films ooit gemaakt. Tijdens de Mexicaans-Amerikaanse oorlog in 1847 verstopt een soldaat, gespeeld door Guy Pierce, zich onder een stapel lijken. Hij kan niet ter orde geroepen worden omdat een vreemd heerschap (Robert Carlyle) in de kazerne de soldaten en hun meerderen doodt en opeet. Wat volgt is een kat en muis spel tussen beide mannen. Het is allemaal behoorlijk luguber, gelardeerd met zwarte humor. Carlyle is een acteur die in meerdere films van Antonia heeft gespeeld. De acteur is op zijn best in diabolische rollen zoals hier.
Het meest opvallende aan de films van Antonia Bird is het fantastische acteerwerk. Tom Wilkinson was zelden beter dan met zijn rol in Priest. Beginnende acteurs Aidan Gillen en Katie Hardie excelleren in Safe. Zo is er een eindeloze lijst van uitmuntende vertolkingen in het werk van Antonia. Tijdens de opnamen van de tv-serie The Village werd Antonia ziek en stierf op 62-jarige leeftijd, ze wist de eerste vier episodes te voltooien. De regisseuse wordt node gemist, haar bevlogenheid en sublieme acteursregie waren zeldzaam goed.
Ulrik van Tongeren