Previously Unreleased is een jaarlijkse selectie van films die hier de bioscoop niet haalden. Het zijn negen films die hoge ogen gooiden op internationale filmfestivals. Vanaf 25 juni gaan om de week in première in Eye en FilmHallen in Amsterdam en worden tevens elders in het land vertoond.
Heimat ist raum aus Zeit van de Duitse documentairemaker Thomas Heise gaat over zijn joodse familie. Vier generaties komen over een tijdsperiode van bijna honderd jaar aan bod. De belangrijke momenten uit de 20e eeuw, zoals de twee wereldoorlogen, en het leven in het repressieve naoorlogse Oost-Duitsland worden aan de hand van brieven, dagboekfragmenten, archiefmateriaal en foto’s verbeeld. Wenen, Dresden en Oost-Berlijn zijn de steden waar de familie leefde en vertrok. Familieleden verloren en vonden elkaar weer.
De teksten werden door Heise zelf ingesproken. De sfeervolle zwart-witte beelden zijn van het hedendaagse Duitsland. Een briefwisseling tussen grootmoeder Edith en grootvader Wilhelm Heise is het emotionele centrum van deze monumentale film die 218 minuten duurt. Prachtige liefdesbrieven waarin tevens verslag wordt gedaan van de voorboden van het naderende nazisme. Het verdwijnen van de joden uit het straatbeeld in Wenen wordt benoemd er komt een eindeloze aangrijpende lijst van namen en adressen van weggevoerde joden aan bod.
De teksten zijn het belangrijkste element van de documentaire, beelden vormen de achtergrond van de woordenstroom. Heise is een meester in het gebruik van beeldrijm, in dit geval het zoeken naar overeenkomsten tussen woord en beeld. Hij gebruikt op een expressieve wijze oude treinstations en vervallen bouwwerken om de woorden te ondersteunen. Zodoende is het niet alleen een geschiedenisles, maar een tastbare kennismaking met een ontroerend verleden.
De Portugese regisseur Pedro Costa heeft met zijn Vitalina Verela een afstandelijke avant-garde speelfilm gemaakt. Een samenwerking tussen Costa en Verela, een niet-professionele filmactrice. Zij speelt een Kaapverdische vrouw die naar Lissabon vertrekt en net te laat komt voor de begrafenis van haar echtgenoot. In zijn verlaten huis in een sloppenwijk mijmert ze over haar verlies. Het gaat hier over leven, dood en armoede. Er zit geen plot en weinig dialoog in de film en er is weinig daglicht. Costa maakt duistere en sombere films. Ze zien er altijd fraai uit en hebben soms een hypnotiserend effect. Het zijn hermetische universums waar de toeschouwer zich aan over moet geven, of niet natuurlijk.
The Souvenir van de Britse regisseuse Joanna Hogg zou je een zelfportret kunnen noemen. Ze heeft in haar vierde speelfilm herinneringen verwerkt van haarzelf toen ze twintig was. Julie (Honor Swinton Byrne) zit op de filmschool en is begonnen aan een sociaal-realistisch drama over de arbeidersstad Sunderland. Tegelijkertijd heeft ze een affaire met Anthony, gespeeld door Tom Burke. Haar vriend is erudiet, een tikje arrogant en lijkt een man van de wereld. Julie stort zich met overgave in de relatie. Grote domper is dat Anthony een heroïneverslaving heeft hetgeen hun vriendschap domineert en verwoest.
De regisseuse zocht naar een actrice zonder acteerervaring of ambities op dat gebied. Ze kwam terecht bij Honor Swinton Byrne, de dochter van de Tilda Swinton, die trouwens de moeder van Julie speelt in de film. Julie is een dromerige jonge vrouw die kwetsbaar in het leven staat. Struikelend en onzeker probeert ze haar weg te vinden in de liefde en het beoogde beroep als filmmaker. Dit is een aandoenlijk en adembenemende rol van Byrne. De ervaren Tom Burke als haar verraderlijke minnaar levert sterk tegenspel.
The Souvenir levert een intrigerend beeld van de klassenmaatschappij in Engeland op. Het toont dat zelfs mensen uit een gegoede milieu moeite kunnen hebben zich een plaats in de samenleving te veroveren. Minutieus heeft Hogg Julie’s verleden gereconstrueerd, haar oude filmschool werd zelfs in een oude vliegtuighangar nagebouwd.
De film oogt niet als een realistisch filmdrama, het heeft een zeldzaam epische grandeur, een visueel feest om te ondergaan. Het is bijna shockerend dat de talentvolle Hogg in Nederland totaal onbekend is. Ze maakte eerder Unrelated (2007), Archipelago (2010) en Exhibition (2013). En nu is er het sublieme The Souvenir, The Souvenir 2 komt er aan, een verdere verkenning van haar persoonlijke leven in het verleden.
Duelles van de Belgische Olivier Masset-Depasse is een zeer onderhoudend psychodrama. Het handelt over twee buurvrouwen in een Brusselse buitenwijk, spelend in de jaren ’60. Alice (Veerle Baetens) en Celine (Anne Coesens) zijn hartsvriendinnen. Op het moment dat het zoontje van Celine per ongeluk uit het raam valt, ontspint zich een steekspel tussen beide vrouwen. Alice was namelijk aanwezig in de buurt van de jongen. Dat opent een maalstroom van paranoia tussen de vrouwen.
De regisseur haalt alles uit de kast om er een spannende film van te maken, met dank aan Alfred Hitchcock en Brian de Palma. Het is tevens een acteerduel tussen de geweldige actrices Baetens en Coesens. Duelles is niet honderd procent geloofwaardig, maar dat doet niets af aan de pret.
Ulrik van Tongeren