Met haar derde speelfilm Kajillionaire heeft Miranda July een merkwaardige tragikomedie over een bizar gezin gemaakt. Het is een film die rijkelijk gevuld is met excentrieke humor, hartverscheurende pijn, en zelfs slapstick. De absurdistische werelden die July creëert in haar werk zijn met niets anders te vergelijken.
Kaijillonaire speelt zich af aan de rafelranden van een zonnig Los Angeles. De 26-jarige Old Dolio, gespeeld door Evan Rachel Woods, wordt levenslang door haar ouders onderwezen in de kunst van het oplichten. De jonge vrouw hult zich in uitzinnige trainingspakken, er valt niet veel emotie van haar gezicht af te lezen. Haar ronduit bizarre ouders Theresa (Debra Winger) en Robert (Richard Jenkins) geven hun dochter geen spoor van affectie. Het drietal is uitsluitend bezig met het bedenken en uitvoeren van oplichting. De poet wordt in drieën verdeeld.
Op een bepaald moment wordt het zwendelaars gezin verrijkt met de komst van Melanie, gespeeld door de hypnotiserende Gina Rodriguez. Ze is alles wat de andere drie niet zijn: open, sensueel en extrovert. Melanie is het geheime wapen van Miranda July, zij brengt humanisme en warmte in het verhaal. Het leegroven van brievenbussen in een postkantoor en een verzekeringszwendel met een vliegmaatschappij zijn niet bepaald halsmisdrijven.
De opmerkelijkste scène van de film is wanneer de vier het huis van een stervende oude man inbreken om waardevolle spullen te bemachtigen. De man weet heel goed wat er aan de hand is. Hij vraagt of de dieven zich in een andere kamer als een normaal gezin kunnen gedragen. Hardop praten over hoe de dag was en dergelijke. Vooral de ouders spelen hun rol met overgave. Het is een monsterlijke en tevens aangrijpende scène. Dit is niet zomaar een film over zwendelaars.
Het gezin woont in een afgedankte bedrijfsruimte waar regelmatig gigantische hoeveelheden roze schuim van de muren lopen die ze dan netjes eraf dweilen. Dit is het absurdisme waar July beroemd om is. Me and You and Everyone We Know (2005) handelt over een eenzame schoenverkoper en een performancekunstenares, het gaat over de connecties tussen mensen. Dit opmerkelijke debuut van July zit vol absurdistische humor, maar er zit ook een verontrustende onderstroom in over seksualiteit. Toch is het optimisme dat die debuutfilm uitstraalt hartverwarmend.
Haar tweede speelfilm The Future (2011) laat een jong koppel zien dat worstelt met een stuklopende relatie. Daarvoor hadden ze de ongeneeslijk zieke kat Paw Paw bij een asiel gereserveerd. De kat sterft voordat het koppel het dier kan ophalen. Tijdens de film filosofeert de kat over zijn lot en toekomst. July gebruikt haar eigen stem voor kat. Het beeld van zijn lege kooi aan het eind is een van de aangrijpendste momenten in film ooit. The Future, eerder een sfeerstuk dan een film met een plot, komt daardoor des te harder aan.
Kajillionaire is de beste film van Miranda July omdat ze haar onnavolgbare magie koppelt aan simpele vertedering, en tegelijkertijd een authentieke en realistische wereld in beeld brengt. De kleine aardbevingen aan het eind van de film zorgen er voor dat de jonge vrouw Old Dolio eindelijk opschrikt uit haar eenzaamheid. En misschien vriendschap of liefde zal vinden met de extroverte Melanie.
Ulrik van Tongeren