Met de nederlaag van Trump is de wereld op het nippertje aan een groot gevaar ontsnapt, namelijk dat de VS, de grootste democratie ter wereld, zich voegt bij landen die zich keren tegen het parlementaire democratisch model. Ook andere landen zouden daarin meegesleept kunnen worden.

Tot aan het jaar 2000 groeide het aantal landen met een democratisch bestuur, daarna neemt het aantal af of zakt af naar een zogeheten ‘illiberale democratie’. Met andere woorden, een onvrije democratie. In dit soort onvrije democratieën zoals Polen, Hongarije, Roemenië, Slovenië, Turkije en Brazilië is een populistisch nationalistische partij aan de macht.

Deze partij, ooit gekozen door 43 à 47 procent van de kiezers, doet vervolgens alles om te voorkomen dat de oppositie politieke invloed zal krijgen. Verkiezingen worden nog wel gedoogd maar de oppositie krijgt geen toegang tot de belangrijkste tv-kanalen, de vrije pers wordt gebreideld, de rechtspraak verliest haar onafhankelijkheid en een mening die de machtshebbers niet aanstaat wordt al snel betiteld als staatsgevaarlijk of terroristisch waarna arrestatie volgt.

De wijze waarop Trump de media neerzet als vijanden van het volk, de wijze waarop hij demonstraties uit elkaar laat slaan en de wijze waarop hij zijn achterban ophitst de straat te veroveren heeft gezorgd voor een ongekende tweespalt onder de Amerikaanse bevolking en is daarmee de voedingsbodem voor het instellen van een ‘lliberale democratie’. Ook zijn flirten met een sekte als QAnon die gelooft dat de wereld beheerst wordt door een netwerk van pedofielen, werkt mee aan het bejubelen van Trump als de ‘sterke man’.

De trend naar onvrije democratieën beperkt zich niet tot de landen die ik hierboven noem. In meerdere Latijns-Amerikaanse en Europese landen waaronder Nederland komen nationalistische bewegingen op die zich vanuit een gevoel van verongelijktheid, rancune, boosheid en machteloosheid keren tegen het parlement, tegen democratisch gekozen instellingen, tegen de wetenschap en nog veel meer.

Overigens is de bureaucratische wijze waarop menig regeringsbesluit uitgevoerd wordt en het grote gebrek aan inspraak en meespraak voor grote delen van de bevolking medeoorzaak voor dit ongenoegen. De bestaande sociale, liberale en christelijke partijen en de bestuurslagen die daar uit voortkomen zullen dan ook alles in het werk moeten stellen om het vertrouwen van de bevolking terug krijgen. De beste wijze om dit te doen is te beginnen met luisteren en vervolgens de geuite klachten serieus te nemen.

Hans Beerends