In verband met het 50-jarig jubileum van het Internationaal Filmfestival Rotterdam (IFFR) is er een online programma samen gesteld met vijftig films, kort en lang. In deze terugblik van hoogtepunten bevat werk van regisseurs met een grote naam, maar worden tevens kleine juweeltjes uit het verleden aan de vergetelheid ontrukt. Het programma is in vijf blokken ingedeeld, die achtereenvolgens op verschillende data worden uitgerold. Het eerste blok bestrijkt de periode 1972-1979.
Er zijn films die je paf doen staan, grensverleggend en die je anders naar de wereld doen kijken. Midden jaren ’70 werd India Song van Marguerite Duras op het IFFR vertoond. Het is een nogal radicaal experiment, uitgebeend en fragmentarisch, maar het is ook van een meeslepende schoonheid. Ademloos keek het publiek tijdens de vertoning toentertijd naar deze hypnotiserende film.
Het verhaal speelt zich af in de Franse ambassade in Calcutta, 1973. Anne-Marie Stretter, gespeeld door Delphine Seyrig, is de ongelukkige vrouw van de Franse ambassadeur en heeft vele minnaars. De meeste scènes zijn opgenomen in een salon met een piano en een levensgrote spiegel. Het is een weelderige omgeving waar de kleur smaragd groen domineert. Een bediende met tulband serveert de drankjes. Anne-Marie staat roerloos, danst en hangt rond met haar minnaars.
Revolutionair is dat de acteurs geen dialoog hebben. Op de geluidsband zijn vertelstemmen te horen van mannen en vrouwen. Ze verhalen over Anne-Marie, Calcutta en de leprozen (melaatsen) aan de Ganges. Die woorden zijn beeldend, zonder dat we ooit iets van India te zien krijgen. Verder is op de geluidsband het gekrijs van apen en vogels te horen, alsof we ons in de Tropen bevinden.
De Franse viceconsul van Lahore, vertolkt door Michael Lonsdale, is hopeloos verliefd op Anne-Marie maar wordt de receptie uit gegooid. Zijn wanhopige geschreeuw in de nacht werkt op de lachspieren. Hij is de gehele tijd zeer aanwezig buiten beeld. Ondanks het gedragen tempo en het rituele karakter van de film heeft het een onverwacht vulgaire uitstraling. Het hedonisme van de personages doet bijna pijn.
De ambassade voelt als een poel van verderf waar moord, zelfmoord en waanzin rondwaren. De Ganges stinkt naar leprozen en de dood. Met een paar zinnen worden deze gedoemden tot leven gewekt. Een mysterieuze bedelares uit Laos zingt op de geluidsband. Ze volgde Anne-Marie naar India en schijnt in de buurt rond te hangen. Duras heeft haar jeugd in Indochina doorgebracht, haar ervaringen daar zijn een rode draad in haar werk. Vreemd hoe hier Indochina en India in elkaar overvloeien. Het scenario is gebaseerd op een toneelstuk van Duras wat nooit werd opgevoerd.
Delphine Seyrig is absoluut obsederend in haar zwijgende rol van Anne-Marie. Alsof ze in een trance verkeert, beweegt ze door de film. Haar hese melodieuze stem is kort op de geluidsband te horen, evenals de stem van regisseuse Duras. India Song is op en rond een chateau in Frankrijk opgenomen, magisch is hoe we ondergedompeld worden in dat koloniale milieu in de Tropen.
Prachtig is ook hoe Duras de beperkte ruimte van de salon in beeld brengt en speelt met perspectief, zodat het nooit statisch of toneelmatig wordt. Marguerite Duras werd beroemd door haar scenario voor Hiroshima Mon Amour (1959) van Alain Renais. Hetzelfde briljante spel met stemmen en woorden is hier al te horen. Het is een visitekaartje voor haar toekomstige werk.
Adult Fun (1972), het speelfilmdebuut van de Britse regisseur James Scott, is een soort spionagethriller en tevens een bijna documentaireachtige blik op het swingende Londen van begin jaren ’70. Een aan lager wal geraakt beursmakelaar laat zich inhuren om een organisatie te bespioneren. Tegelijkertijd wordt hij op zijn beurt gevolgd door anderen. De groezelige en gewelddadige onderwereld die hier getoond wordt, doet denken aan Frenzy van Alfred Hitchcock.
Spannend en onvoorspelbaar is de film zeker. Scott experimenteert erop los zoals alleen debutanten dat aandurven. Het is geen gestroomlijnd verhaal, maar een bijna associatieve wijze van vertellen. De details zijn subliem getroffen. Onvergetelijk zijn de ranzige hotelkamers en smerige lunchrooms waarin de kleurrijke personages hun handel afhandelen.
James Scott maakte documentaires over beeldend kunstenaars (Hockney, Oldenburg en Richard Hamilton) maar zal voornamelijk herinnerd worden door het heerlijke Adult Fun. Scott is een van die onbekenden die kon schitteren in Rotterdam.
Ulrik van Tongeren