Bad Luck Banging or Loony Porn van de Roemeense regisseur Radu Jude is de film die de Berlinale 2021 won. Het schijnt een briljante pandemische satire over de huidige coronatijd te zijn. Dat is wat we nodig hebben. Via de Amerikaanse filmfestivalsite Festival Scope geprobeerd deze film te bekijken. Een aanvraag daartoe werd door de verkoopagent geweigerd. Gelukkig mocht de vorige film van Radu Jude, Uppercase Print, uit 2020 wel bekeken worden. Bad Luck zal dit jaar toch ergens te zien moeten zijn, op een internetplatform of bioscoop.
Jude behoort tot de Roemeense nieuwe golf die bijna allemaal de voormalige dictatuur en de nasleep in hun films behandelen. Het werk van Jude zit in de meer experimentele hoek. Uppercase Print is een verfilmd theaterstuk van de schrijver Gianine Carbunaria. Spelend tussen 1980-1985 in het Roemenië van Nicolae Ceauşescu handelt het over de 17-jarige student Mugur (Şerban Lazarovici) die door de Securitate (geheime dienst) gevolgd en geterroriseerd wordt omdat hij teksten op muren kalkte.
Met krijt geschreven teksten waarin opgeroepen wordt tot een einde aan de armoede. En hij roept op tot vrijheid en vrije vakbonden, zoals het Poolse Solidarity. Zijn inspiratie was radio Free Europe. Honderden informanten werden ingezet, waaronder schoolkinderen, om bewijzen tegen Mugur te verzamelen. Zijn leraren verketterden hem en zelfs zijn ouders werden gebruikt om informatie los te weken.
De film is gebaseerd op ware feiten, officiële documenten van de overheid. Er wordt een huiveringwekkend beeld opgeroepen van het tirannieke Roemenië tijdens het bewind van Ceauşescu. Jude heeft een theatrale enscenering toegepast, zoals in de theaterstukken van Brecht. De acteurs staan in statische shots, en er is opmerkelijk gebruik gemaakt van kleuren.
De acteurs declameren hun teksten met emotieloze gezichten, alsof ze in trance zijn. Bij het optreden van de veiligheidsmensen staat een gigantische bandrecorder op de achtergrond en, zodra de ouders van Mugur in beeld komen, een grote televisie. Jude heeft er een fascinerende visuele ervaring van gemaakt.
Die zware dramatische ondervraag scènes worden afgewisseld met koddige korte, zwart-wit nieuwsfilmpjes voor televisie over het culturele en sociale leven in Roemenië. Propaganda loert er altijd om de hoek. De grote leider wordt onophoudelijk in het zonnetje gezet. Het is een vals Utopia waartegen de tiener Mugur rebelleert. De bedoeling van de machthebbers is om de jongen te herprogrammeren tot een modelburger. Zijn vader waarschuwt hem omdat hij anders de komende tien jaar door de Securitate gevolgd zal worden. Er is geen ontsnappen aan uit deze totalitaire hel. Het individu moet ondergeschikt zijn aan de groep. Dissidenten worden altijd vermorzeld.
Tussen de propagandafilmpjes door is een opmerkelijk interview te zien met een ex-gastarbeider die naar Duitsland vluchtte om weer terug te keren naar Roemenië. In Duitsland voelde hij zich buitengesloten. Uppercase Print is een pakkende aanklacht tegen repressie, propaganda. Het geeft vooral inzicht in hoe collaboratie in een dergelijk regime werkt. Jude is een intrigerende filmmaker, daarom kijken we reikhalzend uit naar zijn Bad Luck Banging or Loony Porn.
Ulrik van Tongeren