Afgelopen donderdag 29 december 2022 is Willem de Ridder overleden. Bekend als Fluxus-kunstenaar, verhalenverteller, auteur, radio DJ, en mede oprichter van het Amsterdamse Paradiso. Als memoriam het interview dat Marina Verte hield in januari 2003 met Willem de Ridder voor onze papieren editie van Actieblad Ravage. 

‘Fake it till you make it!’

In gesprek met Willem de Ridder

Willem de Ridder richtte eind jaren zestig een aantal bladen op, waaronder Hitweek en Aloha. Hij stond aan de basis van seksbladen als Suck, stampte zalen als Paradiso en Fantasio uit de grond, en kreeg fans als sprookjesverteller voor radio en televisie. Van meer recentere datum is z’n handboek ‘Spiegelogie’. Marina Groen dook met dit illustere figuur de diepte in.

Maandagmiddag, Bussum. Twee onder een kap. Willem de Ridder (1939) doet open. Het gesprek vindt plaats in één van de zolderkamers. Hij lacht uitbundig als ik vraag wie De Ridder is. ,,Het leuke is dat ik al helemaal niets van anderen begrijp, laat staan van mijzelf. In grote lijnen heb ik altijd gepionierd.”

De Ridder zegt nooit een betaalde baan te hebben gehad, maar ook nooit een uitkering of subsidie. ,,Dan moet je zien te overleven.” Al vroeg raakte hij geïnteresseerd in kunst, met name in tekenen en schilderen. ,,Ik was met theater bezig, vertelde graag verhalen. Ik geloof dat ik zelfs een van de jongste goochelaars van Nederland was.”

Hij houdt er van ,,om gebieden binnen te treden waar het denken stopt, waar je het niet meer weet.” De Ridder raakte begin jaren zestig dan ook betrokken bij Fluxus, een kunststroming waarin de eerste happenings, performances en multi-media ontstonden. Maar hij had daar eigenlijk niets te zoeken. ,,Voor mij maakte kunst alles kapot.”

Op een gegeven moment heeft hij zijn laatste vellen papier van de schildersezel getrokken, opgefrommeld, en maakte van de proppen mode, sculpturen en schilderijen. ,,Vervolgens kwamen deze Papieren Constellaties, zoals ik dat dan gewichtig noemde, in het Haags Gemeentemuseum te hangen. Nadat de directeur van het museum me vroeg wat ik hierna in de kunst ging doen, was mijn antwoord simpel: ik stap eruit!”

Niet veel later is hij de muziekkrant ‘Hitweek’ begonnen. ,,Dit om de creativiteit, noem het macht, terug te geven aan de mensen zelf. Mensen mochten het blad helemaal zelf doen, en invullen. Het is niet zo dat creativiteit alleen maar voor kunstenaars is weggelegd, belachelijk!”

Hitweek bleek zó’n succesverhaal dat De Ridder al spoedig met een paar vrienden een club begon in het gebouw van Felix Meritis aan de Amsterdamse Keizersgracht. ,,Provadya noemden we dat. Het liep storm. Men was vrij om het toneel op te springen en zijn ding te doen.”

Vervolgens kreeg De Ridder van de gemeente Amsterdam een oud kerkgebouw aan de Weteringschans aangeboden, waar hij de naam “Paradiso” voor bedacht. Maar de gemeente hield naar zijn zin een te grote vinger in de pap. ,,Daarom hebben we, de dag voor de opening van Paradiso, nog een andere club op de Prins Hendrikkade geopend, die we “Fantasio” noemden.”

Beide clubs werden ,,een wereldsucces”. Het Vondelpark werd door de bezoekers van Paradiso gebruikt als slaapplaats. ,,Alles was open minded, je mocht in de clubs nog doen waar je zin in had. Toen ik ermee ophield, werden het weer gewone poptempels waarin alleen maar goedgekeurde (top)attracties gepresenteerd werden.”

Eind jaren zestig begon De Ridder samen met een paar vrienden het seks-tijdschrift ‘Suck’ (the first european sexpaper). Hij toont me een exemplaar van het blad. Dames met gespreide benen, kiekjes van heren met stijve pikken. Zelfs de afbeeldingen van pijpende en beffende personen ontbreken niet. Het engelstalige blad werd op internationale schaal verspreid, tot aan Tokio toe.

De Ridder stelde vergelijkbare seksbladen als ‘Love’ en ‘Finger’ samen. Maar veel hoefde hij er niet voor te doen. ,,Ik schreef nauwelijks zelf, vrijwel alle foto’s en artikelen waren afkomstig van de lezers. Het was voor velen heel bevrijdend om ineens zomaar over seks te kunnen praten.”

Wat bracht je ertoe om een tijdschrift als Suck te beginnen?

,,Hitweek ontving steeds vaker ingezonden brieven van jongeren die informatie wilden over seksualiteit, waar destijds een enorm taboe op rustte. Het blad Suck vertegenwoordigde een internationale stroming van, laten we zeggen de intelligentsia, die officieel verklaarde dat seks oké was. Germaine Greer, een bekend feministe uit die tijd, was een van de redactrices. William Levy, Jim Haynes en Heathcote Williams (vriendje van Jean Shrimpton, een destijds wereldberoemd fotomodel) vormden samen met mij de redactie.

Wat heb jij met het onderwerp seks, dat je het destijds met tijdschriften en tegenwoordig via radioprogramma’s onder de aandacht van het publiek wil brengen?

,,In Thailand gaan jongeren naar een klooster om gedurende vier maanden alles over seks en de hiermee vrijkomende energieën te leren. Hier in het westen durven we er nog nauwelijks over te praten en wordt seks geassocieerd met neuken. Daar heeft het in wezen weinig mee te maken.

,,We worden in het dagelijks leven voortdurend geconfronteerd met porno. Dat is het tegenovergestelde van waar het in feite om gaat. In de tijd dat wij deze informatie naar buiten brachten, was het überhaupt al belangrijk seks bespreekbaar te maken. Praten over seks was destijds gevaarlijk. Ik zat zeker één keer per maand op het bureau van de zedenpolitie.

,,We produceerden geen porno om de mensen mee op te geilen, en om veel bladen te verkopen. Het ging ons puur en alleen om de mensen via hun eigen bijdragen duidelijk te maken dat seks uit meer bestond dan neuken, dat we er op een andere manier mee om kunnen gaan dan te doen gebruikelijk is.

,,We organiseerden ook het eerste pornografische filmfestival in Amsterdam, het ‘Wet Dream Filmfestival’. Dat festival was echt een statement. Eindelijk konden we openlijk over seks praten. Maar daarna kwam natuurlijk die enorme pornografische golf over ons heen, werd het weer taboe.

,,Tegenwoordig kunnen we er eindelijk over praten zonder meteen een rood hoofd te krijgen. Dus we kunnen het hebben waar het in werkelijkheid om gaat, dat seks verbonden is met energieën die door ons heen stromen. Het interessante is dat je tijdens het bedrijven van seks die energieën kunt opbouwen, en opbouwen, en… (hij hijgt en steunt steeds uitbundiger), waardoor je uiteindelijk in een staat terecht komt die verbijsterend is. In mijn ‘Handboek Spiegelogie’ geef ik enkele waardevolle tips hierover.

Wat was je motivatie om Handboek Spiegelogie te schrijven?

,,Wij zijn grootgebracht met een aantal overtuigingen die lang niet altijd in ons voordeel werken. Je leert dat het leven niet makkelijk is, dat je hard moet werken om iets te bereiken. Toen ik met Hitweek begon, en de macht terug gaf aan de lezers, constateerde ik een enorme angst bij mensen om zich zomaar in het openbaar te uiten, bloot te geven. Wij zijn namelijk als de dood over hoe anderen over ons denken. Een publiek persoon kan door de media volkomen worden afgemaakt. Eén van de grootste angsten in het westen is de angst voor het praten in het openbaar.

Wat heeft dat te maken met ‘Spiegelogie’?

,,Ik verzon allerlei systemen om de macht terug te geven aan de lezer, of de luisteraar. Toen ik bijvoorbeeld betrokken raakte bij het opzetten van ‘Talkradio’, was dat een station waar men naartoe kon bellen om vrij te praten met de gastvrouw of heer. Ik maakte zelfs een programma waarin de bellers één minuut ongecontroleerde vrijheid in de ether hadden om te zeggen wat men wilde. Deze zender had een bereik in heel Nederland. Wat gebeurde er? Men begon in de uitzending te schelden. Op elkaar, op het volk, de toestand, de politiek, etc. Een verklaring hiervoor is de doodsangst om afgemaakt te worden als jij op het podium staat, dus ging men bij voorbaat al in de aanval. Toen kwam internet, en wat zag ik op de chats. Oorlog. Het bleek dus geen kwestie van de macht teruggeven, en iedereen is happy, integendeel. We zijn zo gebrainwasht dat we in paniek alles doen om aardig gevonden te worden, erbij te horen. Gek worden we ervan. Bijna alle populaire humor gaat ten koste van anderen.

,,Ik begon op een gegeven moment met het vertellen van verhalen, sprookjes voor volwassenen. Ik merkte dat mensen met de duim in de mond zaten te luisteren, en de verhalen onthielden. Het is bekend dat lezen en schrijven je geheugen om zeep helpt. Als jij iets opschrijft wat je moet onthouden, en je raakt dat papiertje kwijt, dan ben je vergeten wat je moest onthouden, dan ben je het kwijt. Het zat niet in je kop, het stond op dat papiertje.

,,Die oeroude sprookjes vertellen hoe je leven werkt. Als ik dan de volgende keer weer een verhaal vertelde, begon ik met een inleiding over de betekenis van zo’n sprookje, die soms wel anderhalf uur duurde. Dat is Spiegelogie, het leven als sprookje. Die sprookjes vertellen in feite hoe ons aller leven werkt. Een van de eerste dingen waar het om gaat, is dat er tussen jou en mij geen enkel verschil bestaat. Wat ik zie als ik naar je kijk, en wat ik hoor, is wat ik hier zie (wijst naar zijn hoofd) en hoor. Mijn interpretatie van het beeld vindt hier (wijst weer naar zijn hoofd) plaats, en niet daar (gebaart naar mijn hoofd). Iedereen die naar jou kijkt ziet dus iemand anders.

We zijn allemaal hetzelfde?

,,We bestaan allen uit pure energie, In die zin is er in feite geen enkel verschil is tussen jou en mij.

Waarom ziet een ander mij dan anders dan hoe jij mij ziet?

,,Alles wat

we zien zijn illusies. Onze aangeleerde denkbeelden. Iedereen interpreteert daarom anders, maar we noemen het de realiteit. Het moment dat jij je bewust wordt van het feit dat je ziet wat jij wilt zien, dan heb je de macht. Maar dat is nu net wat mensen niet durven. Er is ons geleerd wat de realiteit is, maar dat zijn leugens. Jij creëert de zogenaamde realiteit. Buiten jouw realiteit om is er geen andere. Je creëert je eigen werkelijkheid naar jouw beeld en gelijkenis. Dus de manier waarop jij mij ziet heeft alles te maken met wat jij denkt, wat jij voelt, wat jij geleerd hebt. Het verhaal dat je in je hoofd hebt is wat jij ziet.

Dus ik ben jouw spiegel…

,,Precies. Als ik jou een ontzettende trut vind, zit ik hier met een afschuwelijk gevoel. Voor dat gevoel, wat ik niet wil hebben, geef ik jou de schuld. Het komt door jou. Jij hebt in zekere zin dus macht over mij. Ik kan er niets aan doen. Ik ben machteloos. Natuurlijk ziet een ander misschien een schat in jou en weer een ander een briljant mens. Wie ziet de juiste realiteit?

,,Ik kan je natuurlijk uit mijn huis gooien, maar dan ben ik nog steeds niet van dat gevoel af. Dan kom ik beneden, en ga vervolgens tegen m’n vriendin Clary over jou m’n gal zitten spuien. Ik voel het meteen. Tien jaar later: iemand vraagt of ik ooit wel eens die vrouw ontmoet heb van Ravage? Ppppplllrrrrrrr…., nog steeds! Ik hoef maar aan je te denken en heb dat afschuwelijk gevoel weer. Gevoelens denken echter niet. Zodra ik een gevoel benoem, zit die naam voor de rest van mijn leven aan dat gevoel vastgeklonken. Zo hebben we geleerd om onze macht weg te geven. Wij denken dat de ander ons kwaad kan berokkenen.

,,Als alles energie is, stop ik dus een hoop energie in jou. Maar alles waar je energie in stopt groeit. Noem eens een probleem waar wij tegen gevochten hebben dat is weggegaan.

,,Het moment dat ik echter bewust ga liegen tegen mezelf, kan ik mijn idee over jou veranderen, en kan ik jou bijvoorbeeld een schat gaan vinden, ondanks mijn eerste trutbeeld van jou. Ik verander bewust mijn idee, en kijk eens wat er gebeurt. Zodra jij iemand een klootzak vindt, zie je een klootzak. Zo krachtig zijn overtuigingen, en die worden voortdurend bevestigd door de omstandigheden, dat is het hele probleem. Toch heb je misschien maar tien seconden nodig om je idee over de ander te veranderen. Je hoeft alleen maar je overtuiging te veranderen. In Amerika zeggen ze: fake it till you make it!

,,Durf te denken wat jij wilt. Dat is Spiegelogie. In Spiegelogie gaat het erom dat jij een lekker leven wilt leiden. Maar het is van groot belang dat je allereerst de ander accepteert zoals hij is. Anders accepteer je jezelf niet, want wij zijn allemaal een. Je ziet jezelf via de ander.

Wat wil je eigenlijk bereiken voor je medemens?

,,Ik wil helemaal niks bereiken voor mijn medemens, helemaal niks. Ik wil alleen maar doen wat ik leuk vind. Het moment dat ik deze vorm van aanpak met anderen ging beoefenen, veranderde mijn hele leven ingrijpend. Daarom begon ik erover te vertellen.

Je schrijft het toch niet voor niets?

,,Ik schreef het, zodat ik niet alsmaar hetzelfde verhaal hoef te vertellen. Zoveel mensen begonnen te oefenen met frappante resultaten dat ik steeds meer uitnodigingen begon te krijgen. Ik vertelde het alleen maar uit enthousiasme, niet om jou te veranderen.

,,Ik heb geen macht over anderen. Als ik een verhaal vertel gaat het er niet om of ik jou vermaak, maar of ik het zelf leuk vind. Als ik het leuk vind, is het ook voor jou leuk, is het voor jou echt. Ik hoef je niet te overtuigen, dat kan niet. Mensen zijn perfect zoals ze zijn.

Als alle lezers van je boek uw aanbevelingen opvolgen, en in een fanclub gaan oefenen en zo, is er dan niet sprake van een sektevorming?

,,Nee, want je hoeft niet te komen. Je hoeft het niet voor de rest van je leven te doen. Het is vrijwillig, het kost niets. Niemand zal het je kwalijk nemen als je niet meer terug komt. Het is net als met autorijles, op een gegeven moment kun je het en dan hou je ermee op. Ik ben hier min of meer ingerold. En het werkt voor mij.

Over het oprichten van een fanclub schrijf je dat als zich bij zo’n fanclub nieuwe fans aanmelden, het van belang is dat ze eerst jouw handboek gelezen hebben, naar de Spiegelogie-cassettes hebben geluisterd, en het liefst ook nog het instructieweekend hebben meegemaakt. Het lijkt verdacht veel op een commerciële aanpak.

,,Ik heb nooit iets proberen te verkopen en mijn leven lang gedaan wat ik leuk vond. Op een gegeven moment werd ik steeds vaker uitgenodigd om over Spiegelogie en de werking ervan te praten. Maar ik had nog duizend en een andere dingen te doen. Ik werd destijds door een uitgever benaderd, en het boek is op de markt verschenen. Wat kan mij dat geld nou schelen. Ik heb nog nooit gewerkt, ik mag er niet aan denken, ik zie dit ook niet als een baan. Zo’n boek is een communicatiemiddel.

Wat vind je van Emile Ratelbands

Tsjakkaa!-methode?

,,Dat werkt maar tijdelijk. Ik heb eens met Ratelband geluncht en gevraagd hoeveel mensen permanent effect hebben van zijn cursus. Zijn antwoord was heel eerlijk: bijna geen. Je kunt een boek lezen over autorijden, maar daarmee kun je nog niet rijden. Je gaat naar Ratelband, en die gaat met al zijn overredingskracht uitleggen hoe jij auto moet rijden, dan

kun je het daarna nog steeds niet. Alle dingen leer je door ze net zo lang te doen tot het een gewoonte is geworden.

,,Ratelbands verhalen gaan over hetzelfde, zoals alle andere verhalen over het leven. Wij herkennen dat, en daarom is hij zo succesvol. Als je hem hoort spreken, denk je, die man heeft gelijk. Hij staat echt te verkopen, en daar is hij heel goed in. Maar jij weet toch net zo goed als ik dat de weg naar de hel geplaveid is met goede voornemens. Eind van het jaar komen die voornemens weer. Je wil wel, maar je doet het niet!

Wat vind je ervan dat iemand als Ratelband de politiek ingaat?

,,Als hij dat leuk vindt, dan moet hij dat zeker doen. 

Heb jij iets met politiek. Stem je wel eens?

,,Nee, nauwelijks. Ik heb onlangs voor het eerst gestemd.

Partij voor Spiegelogie zou het anders wellicht goed doen in de Tweede Kamer!

,,Nou, nee, please! Dan ontaardt het in werk, schat (lacht uitbundig).

Op vrijdagavond heb je van 9 tot 11 een eigen radioprogramma bij radio 100 op 99.3 Fm in Amsterdam, ook wereldwijd te beluisteren via internet. Wat is je doelgroep, wat wil je met het programma?

,,Ik vermaak me alleen maar. Ik vind radio leuk, ik vind verhalen vertellen heel leuk, en praten met de luisteraars ook. Het verdient absoluut niets, en je hoeft nooit te vergaderen. Het belangrijkste ook hier weer is dat ik er veel plezier in heb, en dat voelen mensen meteen. Ik vind illegale radio extra fantastisch, dat doe ik al heel lang.

Marina Verte