Het retrospectief is een interessant overzicht van het werk van een van de belangrijkste Oost-Europese cineasten. 

De Poolse regisseur Kieslowski (1941-1996) was een man van weinig woorden. Ofschoon hij als filmdocent bezielend over film kon spreken. Eye, de filmhuizen en bioscopen, vertonen een vrij uitvoerig retrospectief van zijn werk, zowel speelfilms als documentaires. In zijn non-fictie films gaat het vaak om de dagelijkse kwellingen van de bureaucratie in de heilstaat Polen. Die politieke insteek moest hij erin smokkelen wegens de censuur. In 1980 stopte Kieslowski met documentaires, een paar jaar daarvoor was het politieke drama the Scar zijn speelfilmdebuut.

Krzysztof Kieslowski

De monumentale tv-serie Dekalog in 1988 was Kieslowski’s sprong naar een internationaal publiek. De serie behandelt over tien episodes de Tien Geboden. Moraal, vrijheid en menselijke waardigheid staan daarin centraal. De bekendste aflevering is, Gij zult niet doden (A short film about Killing) waar trouwens ook een lange versie van bestaat. Al die jaren later is het filmpje nog steeds shockerend. Een jongeman stapt in een taxi en vermoordt de chauffeur. Het is een tergende slachtpartij, de man wil maar niet dood na wurging en rammen op zijn hoofd. Aan het eind is de executie van de jongeman evenzeer moeilijk te ondergaan.

A short film about Killing

Kieslowski wil met deze episode zeggen dat de dood door de staat ook niet door de beugel kan, er bestaat geen menswaardige wijze van doden. In 1989 toog de regisseur naar Frankrijk voor La Double vie de Véronique (1991), dat was zijn openingsschot naar zijn bedachtzame, metafysische laatste films. De film is een portret van de dubbelgangers Weronika in het Poolse Krakau en haar tegenhanger in Frankrijk, Véronique. Irène Jacob speelt beide vrouwen die op dezelfde dag geboren worden, beide hebben een hartaandoening, zijn muzikaal begaafd en kennen elkaar niet.

Het magische moment wanneer Weronika en Véronique elkaar op afstand in Krakau zien is typerend voor Kieslowski. De unieke belichting van de film maakt er iets speciaals van. Het is een cryptische en mysterieuze verkenning van de levens van beide vrouwen, die door de identieke wijze waarop ze gefilmd zijn in elkaar over vloeien. De obsederende muziek van de vaste componist van Kieslowski, Zbigniew Preisner, maakt de vertelling af.

Trois Couleur: Rouge

De trilogie Trois Couleurs, gaat over de waarden van de Franse driekleur: het eerste deel Bleu (1993, vrijheid), het tweede deel, Blanc (1994, gelijkheid) en het laatste deel Rouge (1994, broederschap). Onwaarschijnlijk dat Kieslowski afsluitend binnen twee jaar tijd drie meesterwerken produceerde. Niet zo gek dat hij stopte met filmen en in 1996 overleed. Misschien heeft het stoppen met filmen zijn leven verkort? Dat blijft speculeren.

In ieder geval zijn dit drie unieke films. Het hartverscheurende Trois Couleurs: Blue met Juliette Binoche in de hoofdrol, gaat over een vrouw die het verlies van haar echtgenoot probeert te verwerken. De muziek van Preisner is pure opera en het blauwe kleurschema is subtiel en dramatisch gebruikt. Trois Couleurs: Blanc handelt over een Poolse emigrant en zijn huwelijk met een Française, dat verschrikkelijk misgaat. Het is een briljante zwarte komedie. Trois Couleur: Rouge behelst een rechter die overhoop ligt met een fotomodel. Het is een schitterende meditatie over toeval en lot. De kleur rood is overweldigend, de zwanenzang van Kieslowski is meesterlijk.

De films van Kieslowski van 18 januari tot 1 maart 2023.

Ulrik van Tongeren