Oppenheimer is een imposant epos over de totstandkoming van de atoombom. Complex, briljant en meeslepend.

Robert J. Oppenheimer is de vader van de atoombom. Oppenheimer is veel meer dan een biografie over de geniale fysicus. Het is een tijdsbeeld en een verkenning van morele grenzen. We krijgen in drie uur tijd tientallen briljante wetenschappers te zien, die het onmogelijke proberen te verwezenlijken. Het Manhattan Project was teamwerk, er werd in 1942 een dorp gebouwd in Los Amalos, New Mexico, waar de proeven konden plaatsvinden. Filmmaken is ook teamwerk. De Britse regisseur Cristopher Nolan is een specialist van grootschalige projecten. Of het nu gaat over science fiction (Interstellar), oorlog (Dunkirk) en spionage (Tenet), het zijn altijd complexe vertellingen, labyrintisch en met meer lagen.

De complexe structuur van de film heeft een soort raamvertelling met twee, in zwart-wit, commissievergaderingen waar Oppenheimer wordt ondervraagt. Dat zijn echte praatfestijnen, waar cruciale politieke informatie wordt gegeven. Daartussen springt het narratief van hot naar her, verschillende tijdlijnen naast verschillende perspectieven. Al die fragmentatie, met alle namen en afkortingen en de enorme hoeveelheid informatie geven Oppenheimer een volstouwde indruk. Maar dankzij het meesterschap van Nolan en zijn editor Jennifer Lamer is het desondanks overzichtelijk en toegankelijk.

Cillian Murphy speelt de rol van Robert J. Oppenheimer

Het ontwerpen van de atoombom is het meest meeslepende, de gevechten tussen de wetenschappers zijn amusant. Soms lijkt het alsof het op een kostschool afspeelt met die botsende ego’s. Maar er zitten wel degelijk gedachten in de film over de toekomst van de mensheid met de wapens van massadestructie, vooral bij Oppenheimer. Zijn twijfels over atoomwapens, en vermeende sympathie met de Communistische partij, leiden uiteindelijk tot zijn ondergang. In de film wordt verwezen naar de wapenwedloop met nazi-Duitsland en het gooien van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Veel ethische vragen borrelen op. En dat in een tijd waarin nucleaire oorlog tussen Amerika en Rusland dreigt.

Oppenheimer is een verbluffend visueel spektakelstuk, met soms een hoog abstractie gehalte. Verpletterende optische effecten doorspekken de film, met de camera gecreëerd, want Nolan heeft weerzin tegen computereffecten. Er werd een speciale 70mm Imax camera gebouwd, er gingen vele kilometers film doorheen om zoveel mogelijk details te vangen. De bloedstollende eindbeelden van de film blijven lang in het geheugen.

Zonder de uitgebreide cast, met vele sterren, zou de film niet zo pakkend zijn. Geweldige rollen van onder meer Robert Downey jr. en Emily Blunt. Cillian Murphy als Oppenheimer is verbijsterend effectief, met zijn uitmergelde lichaam in een strak pak, en zijn magnetiserende blauwe ogen die doordringend de wereld inkijken. Ergens is het acteren van Murphy minimalistisch, de charme van Oppenheimer wordt goed verborgen. Hij weet de genialiteit van hem en zijn morele twijfels, briljant over te brengen. Het is een vertolking om in te lijsten. Onvergetelijk.

Oppenheimer (Universal Pictures) in de bioscopen. Twee theaters vertonen de 70 mm versie: Eye, Amsterdam en Kino, Rotterdam.

Ulrik van Tongeren