Al die mensen die de zestiger jaren meegemaakt hebben als activist, toeschouwer, beschouwer of criticaster kunnen niet om Roel van Duijn (1943) heen.

De Belgische romancier en publicist Marc Wildemeersch (1958) schreef onlangs een zeer uitgebreide biografie (461 blz.) over deze activist, politicus, publicist, filosoof, schaker, bio-boer, historicus en liefdesconsulent. Marc is een goede verteller en al verhalend komen alle aspecten van het kleurrijke leven van Roel tot in de kleinste details tot leven.             

Komend uit een theosofisch nest was Roel van Duijn als scholier actief in de Ban de Bom beweging en werd daarom van het Montessorilyceum in Den Haag gestuurd, vluchtte vervolgens tegen de zin van zijn ouders naar Amsterdam, studeerde kunstgeschiedenis, bleef actie voeren en schaken in het bekende schaakcafé bij het Leidse Plein. In 1965 richtte hij de actiegroep Provo op. Provo, de naam zegt het al wilde provoceren, met andere woorden de overheid uitdagen want, zo stelde zij, achter het masker van tolerante welwillendheid, onderdrukt zij in feite elke poging om te komen tot een groen, menswaardig, creatief en rechtvaardig bestaan. Roel ging daarbij uit van de leer van de Amerikaanse marxistische filosoof Herbert Marcuse.


Marcuse geloofde niet meer in de klassieke marxistische opvatting van een uitgebuite arbeidersklasse die vroeg of laat het kapitalisme zou verslaan. Volgens hem was die klasse volkomen ingekapseld in de bestaande consumptiemaatschappij. De enigen die de maatschappij nog zouden kunnen veranderen waren mensen die niet of nog niet in het systeem waren opgenomen. Hij dacht dan aan studenten, werkelozen, zwervers, onafhankelijke kunstenaars en intellectuelen. In diezelfde geest zag Roel weinig in vernieuwing door het Proletariaat maar richtte hij zich tot wat hij noemde het Provotariaat. Provo kenmerkte zich door allerhande ludieke acties zoals dansen om het Lieverdje op het Spui, krenten uitdelen, het witte fietsenplan, het witte wijvenplan. Allemaal acties, publicaties en voorstellen waar de overheid geen raad mee wist. In de ogen van de Amsterdammers maakte de politie zich belachelijk door Koosje Koster te arresteren omdat zij krenten uitdeelde en door een witgeschilderde fiets in beslag te nemen omdat er geen slot op zat. Een jaar later deed Provo mee aan de gemeenteraadsverkiezingen en won een zetel onder de slogan “Kies Provo Ke je lache”. Internationale bekendheid kregen ze toen zij op 10 Maart 1966 de bruiloftstoet van Beatrix en Claus verstoorde door het gooien van een rookbom. Weer een jaar later werd Provo op een drukbezochte bijeenkomst in het Vondelpark opgeheven. 

Invloed en doorwerking na 1967

Ondanks de zeer korte bestaansperiode heeft Provo enorm veel losgemaakt. In feite markeert zij een omslag in het maatschappelijk denken. De generatie die als volwassen burgers uit de oorlog kwam was een zeer tevreden generatie. Er was weer eten genoeg, de sigaretten waren van de bon af, je fiets werd niet meer gejat en de voortdurende economische groei garandeerde een rooskleurige toekomst. Echter de generatie die na haar kwam, de zogeheten Babyboomers – twintigers in de jaren zestig – moesten niets weten van die zelfgenoegzame en gezapige cultuur van hun ouders. Zij eisten seksuele vrijheid en (mede) zeggenschap op alle terreinen van het leven. Weg met die brave gehoorzaamheid, weg met de regenten en weg met de opgefokte consumptieverslaving. Provo was het symbool, boegbeeld en voorhoede van deze protestgeneratie en Roel van Duyn was hiervan twee jaar lang de onbetwiste (en soms betwiste) voorman. De groep was dan wel opgeheven maar haar ideeën werden met name in de jaren zeventig en tachtig verder uitgewerkt en uitgevoerd door de vrouwenbeweging, kraakbeweging en milieubeweging, de vredesbeweging, derde wereldbeweging, waaronder de 200 a 300 wereldwinkels die in de jaren zeventig ontstonden, en niet te vergeten door de progressieve partijen die deel uitmaakten van het linkse kabinet den Uyl (1973-1977). 

De kabouters

Roel was dan uiteindelijk wel akkoord gegaan met de opheffing van Provo maar echt blij werd hij er niet van. Gedesillusioneerd en depressief vertrok hij naar Zeeland en werkte daar een paar jaar bij een ecologische boer. Daar ontdekte hij dat niet die lawaaierige machines, maar, zo vertelde hem de bio-boer, de kaboutertjes voor bloei en groei van landbouwgewassen zorgden. Spoorslags keerde hij in 1969 weer terug naar Amsterdam, schreef het boek “De boodschap van een wijze kabouter”, richtte de kabouterbeweging op en de “Oranje-Vrijstaat” als alternatief voor de bestaande consumptiemaatschappij.  Opnieuw werden er allerhande ludieke acties gevoerd, nota’s geschreven en pamfletten uitgedeeld. In 1970 deden ze weer mee met de gemeenteraadsverkiezingen en deze keer wonnen ze zelfs 5 zetels. Meer dan 10% van de Amsterdammers stond sympathiek tegenover deze groene anti-autoritaire, anti-consumptieverslaving en anti-regentenpartij. Vanwege hun eigen alternatieve spelregels ondervonden de kabouters veel tegenstand van de gevestigde partijen als VVD, PvdA en CPN. Deze doorgewinterde politici raakten geïrriteerd, verward en burgervader Samkalden ontnam Van Duijn menigmaal het woord. Voor de CPN was Roel niet meer dan de hofnar van het kapitalisme. De kabouterpartij met vijf eigengereide raadsleden viel in de volgende jaren in stukken uiteen en in 1974 werd Roel daarom lid van de PPR en vanuit die hoedanigheid wethouder. Hij verraste B&W direct door af te zien van een dienstauto en daarvoor in de plaats rond te rijden op een met bloemen versierde fiets. Het werd een afgeknepen en roerig wethouderschap.

B&W was sterk voor de aanleg van de metro, Roel was tegen waarop B&W hem op allerlei manieren dwars zat. Toen er in 1975 een bomaanslag op de metro werd gepleegd gingen hun beschuldigende vingers direct naar hem. Later moest B&W met het schaamrood op de kaken bekennen dat niet Roel maar de doorgedraaide ultra-rechtse zakenman Max Lewin de aanslag had opgezet met als expliciet doel Roel als pleger te framen. Na 1976 werkte Roel beurtelings als biologisch boer en als politicus voor wel 9 verschillende groene partijen en partijtjes. Voor welke partij hij ook werkte, de rode draad in zijn loopbaan was altijd gericht op meer groen, kleinschaligheid en meer echte democratie. In die jaren heeft hij tientallen boeken, duizenden pamfletten, moties, aanbevelingen, artikelen, studies enz. geschreven. De laatste jaren schreef hij bijna wekelijks een artikel over Oost-Europa of Oekraïne.


Marc Wildemeersch is jarenlang bezig geweest het geheel aan geschriften te verzamelen. Zijn dagelijkse en vaak ook nachtelijke gerichtheid op acties, schrijven, lezingen, ageren en discussiëren, werkte uiteindelijk negatief op de relaties met de vrouwen waarmee hij getrouwd was of samenleefde. In zijn nawoord schrijft Wildemeersch “Roel kan niet zonder vrouwelijke aandacht”. Roel beaamde dat, maar tussen de regels door lees je dat hij in feite getrouwd was met zijn werk. Elke keer echter als een beminde het uitmaakte viel Roel in een diep dal van liefdesverdriet. Het aardige van hem was, hoe hij dan toch van de nood een deugd kon maken. Na het zoveelste einde van een relatie zag hij zichzelf als “ervaringsdeskundige” en vanaf die tijd stond op zijn deur een bordje waarop “Liefdesconsulent” stond vermeld.


Ik was aanwezig op zijn 80ste verjaardag, tevens presentatie van dit boek in het Instituut van Sociale Geschiedenis en sprak menigeen die al pratende met Roel inzicht had gekregen in zijn of haar liefdesproblemen.

Op diezelfde bijeenkomst sprak hij duidelijk zijn steun uit voor Oekraïne. Enigszins verontschuldigend maar ook weer spottend gaf hij aan dat de Ban de Bom activist in hem veranderd was in een pro-Nato ijveraar.
Ik wilde nog een afspraak met hem maken, maar hij was verhinderd want rond die tijd reisde hij naar Duitsland om daar – voor de zoveelste keer – te gaan trouwen.

Marc Wildemeersch heeft met zijn boek “Roel van Duijn: een ziener in Nederland” een mooi overzicht gegeven van een periode in de Nederlandse geschiedenis die gekenmerkt werd door boeiende culturele en politieke veranderingen.

Een aanrader voor iedereen die in politiek geïnteresseerd is en die wil weten op welke wijze je noodzakelijke maatschappelijke veranderingen kan bewerkstelligen.

 



Roel van Duijn: Een ziener in Nederland

Auteur: Marc Wildemeersch
ISBN: 9789464628999
Soort boek:Paperback / softback
Aantal pagina’s: 461
Prijs: € 29.95
Uitgeverij: Aspekt

Abonneer
Laat het weten als er

*

2 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Boemboem
1 jaar geleden

wat een gezeik, zet dat boek gratis op Wattpad.

Boemboem
1 jaar geleden

Ik zie dat er ook de zoveelste biografie van emma goldman is, à 35 euro. Anarchisten weten wel waar Abraham de mosterd haalt. wie kan dat nou betalen? Zet die shit gratis online als je een echte anarchist bent.