Preston Sturges retrospectief is een niet te missen retrospectief met de films van Preston Sturges in Eye.

Eindelijk is er een retrospectief van de Amerikaanse regisseur Preston Sturges in Nederland, in Eye. Onbekend zou hij zijn buiten de Verenigde Staten, maar Sturges moet toch een beetje bekend zijn bij filmliefhebbers? Er bestaan uitstekende naslagwerken. Onduidelijk is of er ooit een film van hem in distributie was in Nederland. Eye vertoont een selectie van zijn belangrijkste films. Hij maakte als schrijver-regisseur twaalf films. Negen hiervan, en tevens een documentaire over zijn leven en werk, worden in Amsterdam vertoond.

Sturges was een vat vol anekdotes. Alleen al over zijn jeugd zijn boekenplanken volgeschreven. Zijn moeder Mary D’Esti was een creatief type, een bohemienne en boezemvriendin van Isadora Duncan, die haar zoon meesleepte naar Europa, om te proeven van cultuur. Thuis was zijn stiefvader een kapitalistische, conservatieve aandelenhandelaar. De jonge Sturges raakte verscheurd tussen twee werelden. Gelukkig was hij sceptisch, en gebruikte ongetwijfeld zijn ervaringen in de scenario’s van de films.

Preston Sturges

Sturges begon als toneelschrijver en stapte over naar de filmwereld in 1932 als scenarioschrijver en werd uiterst succesvol. Met The Great McGinty en Christmas in July in 1940 begon zijn carrière als schrijver-regisseur. Tussen 1940 en 1945 ontstonden zijn belangrijkste films. In 1941 werden Sullivan’s Travels en The Lady Eve uitgebracht, zijn twee grootste meesterwerken. De eerste film is een reflectie op zijn werk als succesvol filmregisseur.

Joe uiterst succesvol regisseur van populaire komedies als ‘Hey Hey in the Hayloft’ en ‘Ants in Your Plants of 1939,’ wil een serieuze film over armoede maken. Er wordt hem een pauperkostuum (Edith Head!) aangemeten, zodat hij als zwerver avonturen kan gaan beleven. Dat loopt uit de hand, Joe belandt in een werkkamp, met als enig plezier voor de gevangenen het bekijken van tekenfilms in een kerk. Met een schok realiseert Joe zich dat hij het mis had. Komedie is louterend waar drama faalt. Sullivan’s Travels is sluiks anti-Hollywood, maar ook een liefdevolle ode aan de verworpenen der aarde.

The Great McGinty

De donkere kanten van het leven zitten altijd in zijn films verstopt. Ook al spelen ze in treinen, op luxe schepen en in dure huizen, met excentrieke butlers, burgemeesters en andere hoogwaardigheidsbekleders, Sturges maakte graag autoriteiten belachelijk. The Miracle of Morgan’s Creek (1943) en Hail the Conquering Hero (1944) zijn interessante studies van de kleine stad met de deugdzame burgers. Patriottisme en seksuele moraal zijn hier de thema’s. Eddy Bracken speelt in beide films een zielig figuur die hopeloos achter de feiten aanloopt. The Miracle heeft een uitzinnige plot over de aanstaande bruid van Bracken, die zwanger wordt van een andere man, de film lijkt op bigamie af te koersen. Tussen alle drukte is het liefdesverhaal tussen Bracken en zijn vriendin, gespeeld door de geweldige Betty Hutton, subtiel en hartverscheurend.

In Hail the Conquering Hero speelt Bracken een soldaat die door pollenallergie het leger uit moest en zich een jaar lang verstopt. Tegen wil en dank aangevuurd door legercollega’s wordt een web van leugens verzonnen. Nochtans wordt hij als een held ontvangen in zijn geboortestad en zelfs genomineerd voor burgemeester. De briljante speech die hij maakt om zijn leugens te bekennen, is een van de beste momenten in het werk van Sturges. Beide films hebben ondanks de humor een bijna ontnuchterende donkere onderstroom.

Belangrijk onderdeel in het werk van Sturges is de stal van uitzonderlijke karakteracteurs in de bijrollen, met William Demarest voorop. Dit dreamteam van acteurs geven het werk Sturges kleur, diepte en fantastische humor. Buiten Paramount, was de enige film van belang Unfaithfully Yours (1947), het is een gemankeerd meesterwerk. Het handelt over een dirigent die het overspel van zijn vrouw wil ontmaskeren en haar zelfs wil vermoorden. De dirigent in deze grimmige en subversieve film wordt gespeeld door de charmante en charismatische Rex Harrison, die hier arrogant en bijna diabolisch is. Tijdens het dirigeren van een symfonie bedenkt hij drie versies om zich van haar te ontdoen. Briljant hoe de camera van Sturges in de hersenpan van Harrison lijkt af te dwalen. Hitchcock zou het niet beter gedaan hebben. De film is berucht door een 15 minuten durende slapstick scene.

Unfaithfully Yours

Preston Sturges (1889-1959) wordt wel screwball regisseur genoemd. Die visuele humor was groot tijdens de Amerikaanse zwijgende film. Critici zijn geneigd om Sturges in een hokje te duwen. Aan de ene kant worden zijn dialogen geroemd, aan de andere kant de visuele screwball humor in zijn werk. De films van Sturges zijn doorspekt met briljante dialogen, maar hij was echter een groot verhalenverteller met beelden, een natuurtalent. Hij had op alle aspecten van het filmmaken invloed. Gezegd moet worden dat hij zijn belangrijkste films bij de Paramount studio maakte en daar de beste technici, cameramannen en geniale kostuumontwerpster Edith Head tot zijn beschikking had. Dit was Hollywood in de gouden jaren.

De excentrieke achternamen van Sturge’s personages zijn op zich een bioscoopkaartje waard: Heppelfinger, Bildocker, Kockenlocker en misschien wel de mooiste Ratzkiwatzki.

Written and Directed by Preston Sturges tot 15 oktober in Eye, filmmuseum Amsterdam.

Vertoonde films: The Great McGinty (1940), Christmas in July (1940), The Lady Eve (1941), Sullivan’s Travels (1941), The Palm Beach Story (1942), The Miracle of Morgan’s Creek (1943), Hail the Conquering Hero (1944), The Great Moment (1944), Unfaithfully Yours (1947) en de documentaire Preston Sturges: The Rise and Fall of an American Dreamer (1989).

Ulrik van Tongeren