Hiding Saddam Hussein
Op woensdagochtend 11 uur zit de zaal van Tuschinski vol voor Hiding Saddam Hussein. De Koerdische regisseur Halkawt Mustafa zegt nog even dat hij 14 jaar aan deze documentaire heeft gewerkt. Het wonderbaarlijke verhaal over de keuterboer Alaa Namiq die de Iraakse president Saddam Hussein 235 dagen ondergronds verborg, is een fascinerende voetnoot van de geschiedenis. De zwart-wit beelden van Hussein die door Amerikaanse soldaten uit het gat in de grond werd gehaald zijn nog steeds iconisch. De gevreesde dictator zag er gebroken uit. Hoe diep kunnen de machtigen vallen.
Namiq zit op de grond en vertelt over de maanden die hij doorbracht met de grote leider Hussein. Zijn recht naar de camera gesproken bekentenissen zijn eerlijk en tevens vermengd met schaamte, we moeten het verleden laten rusten zegt hij. Namiq was vertrouweling, kok en vriend van Hussein, voor zijn goede zorgen werd hij beloond met een verblijf in de beruchte Amerikaanse Abu Ghraid gevangenis. Waar hij maandenlang gemarteld werd. Nu is hij weer schapen aan het hoeden. Hussein werd in 2006 opgehangen. Behalve de bekentenis van Namiq, zijn er enkele gedramatiseerde scenes met acteurs en opmerkelijke archiefbeelden. Het is een krachtige en onthutsende documentaire.
The Eternal Memory
moet vele harten hebben geraakt op IDFA. De Chileense documentaire van regisseuse Maite Alberdi gaat over een echtpaar waar bij de echtgenoot Alzheimer wordt geconstateerd. Het handelt over een beroemd echtpaar: Augusto Gongora was een befaamd tv-journalist en Pauline Urrutia is actrice en was minister van cultuur. Het is een intiem portret van de liefde tussen Pauline en Augusto. Maar het opmerkelijke is dat ze hem niet thuis opsloot, maar meenam naar haar werk als actrice. Dat sociale aspect is belangrijk voor Alzheimerpatiënten. Tijdens covid stierven velen door eenzaamheid, opgesloten als ze waren in hun kamertjes.
Het portret van het echtpaar is over jaren gefilmd, de loodzware anderhalf jaar durende lockdown in Chili zette een rem op de productie. Uit nood filmt Pauline in die periode zelf Augusto, het zijn onscherpe beelden die trillen van emotie. Hij smeekt om zijn volwassen kinderen, uit een vorige relatie. Die beelden zijn behoorlijk verontrustend. Tijdens de lockdown verliest Augusto ook zijn woorden en taal. Hij heeft steeds stapels boeken in zijn handen, die hij natuurlijk niet kan lezen, Pauline pakt de boeken resoluut af. Ondanks de zwaarte van het onderwerp zit er wel degelijk vreugde in dit verhaal. De innigheid tussen de echtelieden is hartverwarmend. Pauline is een sprankelende en speelse vrouw, er zijn schaarse momenten te zien waar haar lijden doorsijpelt. Alzheimer sloopt.
Het intrigerende van The Eternal Memory zijn de keuzes die Maite Alberdi maakt, er zitten duizelingwekkende lagen in dit verhaal. Bij haar documentaire Lifeguard (2011) kreeg ze het verwijt dat er fictieve elementen in de documentaire zouden zitten. Het klinkt als een bizarre vertelling over een strandbadmeester die bang voor water is. Vandaag is de mengeling van documentaire en fictie tamelijk normaal geworden. Maar Alberdi gaat verder dan haar collega’s ooit durven te gaan. De ontregelende gedachte dat we met The Eternal Memory naar een speelfilm zitten te kijken komt naar boven. Misschien is dat niet zo gek. Pauline is immers professioneel actrice. Het echtpaar lijkt op bepaalde momenten te acteren, zelfs Augusto. Zou de hartveroverende charme van Pauline soms ietwat gespeeld zijn? Alberdi geeft toe dat ze met een volledig uitgeschreven scenario heeft gewerkt. Het is in ieder geval niet een doorsnee documentaire over Alzheimer geworden.
IDFA 2023 t/m 19 november
Hiding Saddam Hussein
The Eternal Memory
Ulrik van Tongeren