Op zaterdag 16 december was een gedenkwaardige avond in Kriterion over kraken en alles wat daarmee samenhangt.

Twee documentaires werden vertoond, er was een boekpresentatie van het boek Pak Mokum Terug, workshops en levende muziek. De lente is Gratis uit 1999 (55 min) van Robert Schröder is verrassend nostalgisch. In grotendeels groezelige zwart-wit beelden wordt een rondgang gemaakt langs tien kraaklocaties, met als het hoogtepunt de Graansilo. We krijgen intrigerende inkijkjes in de levensfilosofie van de diverse kraakgemeenschappen. Het zijn verhalen over de rafelranden van Amsterdam waar creatieve geesten de stad weer nieuw leven willen inblazen. Ze zetten zich af tegen de consumentenmaatschappij en tegen het huisje/boompje. Dat schilderachtige en karakteristieke is uit de stad verdwenen.

Hilarische is de kennismaking met de ruimtevaart gemeenschap die via meditatie in contact wil komen met buitenaards leven. Ze hebben al een landingsbaan gereed voor de buitenaardsen. De 24-jarige oude film is voor hedendaagse ogen een bijna archeologische verkenning van het krakerswereldje eind jaren negentig van de vorige eeuw. Al die nostalgische plekken, bijna allemaal rond het EJ, zijn allang vol gebouwd. Voorzichtig nemen we al afscheid van de hedendaagse laatste restanten rafelranden van Amsterdam. Gentrificatie is een begrip wat in beide documentaires opduikt: het is de opwaardering van een oude wijk om rijkere bewoners te trekken. In oktober 2010 werd kraken verboden, er werden daarna 300 kraaklocaties ontruimd.

Hotel Mokum (2023) van Yannesh Meijman is de liefdevolle registratie van de kraak door een collectief van het oude en vervallen hotel Marnix (centrum Amsterdam). Het is een aangenaam persoonlijk verslag, als een dagboek opgezet is het bijna poëtisch. 16 oktober 2021 was de kraak een feit, zes weken later werd het pand ontruimd wegens brandgevaarlijk. In al die weken worden tonnen duivenpoep opgeruimd en wordt er een huis en cultuurruimte gecreëerd voor enkele tientallen krakers. Het is vrijwel onmogelijk voor jonge mensen een woning te vinden in Amsterdam, eigenlijk in heel Nederland. De woningnood van nu is erger dan in tijd van de krakersrellen in de jaren tachtig. Hoe moeten jonge stellen ooit een gezin beginnen? De toekomst van ons land loopt gevaar.

Hotel Mokum is inspirerend en verassend optimistisch, ondanks het verlies van Hotel Mokum. Een generatie jonge krakers gaat aan de poorten rammelen van de gevestigde orde. Het boek Pak Mokum Terug is een handleiding voor deze jonge mensen hoe de stad terug te pakken.

Ulrik van Tongeren