Albert Serra Liberté is een retrospectief en een tentoonstelling in Eye van het werk van de Spaanse theater- en filmregisseur Albert Serra.

Door Ulrik van Tongeren

Albert Serra (1975) is een filmmaker die subversieve producties maakt en misschien wel de grootste provocateur in de filmwereld. Dat doet hij zonder te esoterisch en formalistisch te zijn. Verrassend toegankelijk is hij, ook in zijn hoedanigheid als spreker en grote kenner van kunst en cultuur. Met tien lange films, korte films. tv-producties, video-installaties en theaterproducties is hij een creatieve duizendpoot.

Liberté

De film Liberté (2019) en de bijbehorende tentoonstelling, vormen het hart van dit culturele evenement. Serra maakt meestal historische films waarbij hij inspiratie put uit Europese literatuur. Don Quichot, Casanova en Louis XIV figureren in zijn werk, tevens is er een mix van feit en fictie. Liberté begon als een theaterstuk, daarna als film, installatie en nu is er de tentoonstelling in Eye. De film is gebaseerd op het theaterstuk wat in Berlijn werd opgevoerd in 2018. Serra kreeg het idee om er een film van maken en in drie weken tijd nam hij de film op! De film speelt in 1774, vlak voor de Franse revolutie en is gesitueerd in een bos tussen Potsdam en Berlijn (en werd in Portugal gefilmd).

Er is niet veel plot, de handeling behelst een stel libertijnen die verbannen werden van het puriteinse hof van Louis XVI. In het imposante en anonieme bos geven ze zich over aan allerhande seksuele perversiteiten. De geest van Marquis de Sade waart door het bos. We zien heimelijke ontmoetingen gedurende een avond en de nacht; cruising heet dat. In het eerste deel van de film kietelt Serra de verbeelding van de toeschouwer, om in het tweede deel toe te slaan met ruwe expliciete seks. Die seksuele experimenten zijn ingewikkelde constructies, waar meerdere personages tegelijkertijd in participeren. Eigenlijk zou deze orgie bevrijdend moeten zijn omdat alle klassen vertegenwoordigd zijn. Dat klassenverschil is niet uit gommen. Het is allemaal niet pornografisch of erotiserend bedoeld, vaak goor en soms shockerend. Bovendien is het monotoon, datzelfde ervaar je bij de boeken van Casanova en Marquis de Sade. Seksuele escapades zijn al gauw mechanisch en dehumaniserend. De seksuele utopie die hier getoond wordt is donker, klinisch en angstaanjagend.

Regisseur Albert Serra

Serra als proponent van de ‘Slow Cinema’ heeft Liberté een traag ritme gegeven, het loont om geduldig te zijn. Maar toch is het een hypnotiserende en originele ervaring. Dat komt door de breekbare schoonheid van de beelden, het onophoudelijke gesjirp van de krekels en de karakteristieke personages, met de klassieke combinatie van lelijke mannen en mooie vrouwen. Er zit onverwachte humor in, een man steekt zijn tong in de genitaliën van een vrouw, en roept uit: ”open de poorten naar de hel!” Cameraman Artur Tort gebruikte drie digitale camera’s met zoomlenzen en vrijwel geen camerabeweging. Er werd driehonderd uur materiaal geschoten en Serra monteerde dat tot ruim twee uur. Wat opvalt is de schilderachtige kwaliteit van de productie, ondanks dat het digitaal is. De pruiken en bepoederde gezichten van de personages zijn expressief en grotesk, ze ogen alsof geschilderde portretten tot leven zijn gebracht. Het licht van de maan en het spel van schaduw en licht zijn briljant verwezenlijkt. Serra is absoluut een grootmeester in het scheppen van sfeer.

De tentoonstelling is een verhevigde en compacte versie van de film. Serra heeft in de tentoonstellingsruimte een mysterieus en geheimzinnig bos gecreëerd. In het donker moet de toeschouwer zich door een bos wurmen, intussen bulderen de op de schermen geprojecteerde fragmenten uit de film. Geluidseffecten en geursporen zorgen voor de oorspronkelijke en invoelbare ervaring. Journalisten (en burgers) die normaal gesproken in tien minuten door een tentoonstelling rennen, kunnen dat hier niet realiseren door de talrijke plantentakken op de grond. Het zijn ook heimelijke ontmoetingen met de mede bezoekers van de tentoonstelling. Spannend hoor. Serra speelt geraffineerd met voyeurisme en exhibitionisme in de film én in de tentoonstelling. Gelukkig is het er aardedonker. Er is een kort moment van licht. Daglicht om het slagveld van de tentoonstelling te overzien.

Albert Serra Liberté: tentoonstelling, filmvertoningen en discussie, van 8 juni-29 september 2024