Albert Serra in Eye is het intrigerende programma over de Spaanse cineast en kunstenaar.
Door Ulrik van Tongeren
La Mort de XIV is waarschijnlijk zijn beste film en in ieder geval zijn meest toegankelijke. De gehele film speelt zich in een ruimte af, voornamelijk op en rond het sterfbed van de legendarische koning Lodewijk XIV van Frankrijk (de Zonnekoning, 1638-1715), hij regeerde maar liefst 72 jaar. Over een periode van drie weken wordt de tergende teloorgang van de koning getoond. Lijdend aan gangreen, zien we hoe hij langzaam weg teert. Dokters en hoflui doen er alles om hem levend te houden. Tevergeefs, hij is gereduceerd tot een levend lijk, laverend bij bewustzijn en wegrakend in slaap, het geluid is een symfonie van gereutel, gerochel en gezucht van de stervende. Serra deinst er niet voor terug om rottend vlees te tonen en de autopsie is schockerend realistisch. De dood, en alles daarna, is wreed, banaal en onvermijdelijk.
De film bestaat uit statische tableaus, met drie camera’s geschoten (in twee weken!). Hier is als in Liberté een subliem spel van donker en licht. De handeling en personages zijn altijd goed te volgen. Ook hier schildert Serra met beelden, schatplichtig is hij aan de schilderijen van Rembrandt en Goya. De film is zowel meeslepend als ingetogen en afstandelijk, vooral claustrofobisch en hypnotiserend. Er zijn allerlei intriges aan de gang rond het bed van de koning, maar de film houdt zich niet bezig met politiek. En er zit onvermoede humor in de film door de opdringerige hoflui. Veteraan acteur Jean-Pierre Léaud speelt de stervende koning. Er komen vrijwel geen woorden uit zijn mond, non-verbaal doet hij het met minimale expressie en vooral met staren. Groots moment is als hij diep vooruit staart en tranen in zijn ogen krijgt bij muziek van zijn hofcomponist. Het is een imponerende vertolking van Léaud. Interessant is hoe Serra vanuit vroege films als Birdsong (over de drie koningen en Jezus, 2008) en Story of my Death (Casanova fantasie, 1913) geëvolueerd is naar de diepgang en visuele pracht van zijn latere werk.
Niet te versmaden is het nevenprogramma: de keuze van Serra, in dit programma zitten dertien films die in overleg met de regisseur zijn geselecteerd. Het zijn films die subversief en tegendraads genoemd kunnen worden. Bijvoorbeeld One-Eyed Jacks, is een extreem excentrieke western geregisseerd door Marlon Brando, met hemzelf in de hoofdrol. Tegenpool is Baxter, Vera Baxter, geschreven en geregisseerd door Marguerite Duras, een hypnotiserend huwelijksdrama (inclusief intense panfluit muziek) met de weergaloze Delphine Seyrig. De min of meer vergeten schrijfster en regisseuse Duras verdient een retrospectief, ze heeft een klein maar fijn filmoeuvre voortgebracht.
In verband met de naderende Amerikaanse verkiezingen is Bulworth van regisseur en acteur Warren Beatty een ware traktatie. Het is een waanzinnig scherpe satire over de Amerikaanse politiek. De film flopte aan de kassa, maar hoe heeft Beatty het in 1998 voor elkaar gekregen om deze film te maken? Er zitten belangrijke thema’s in, zoals de grote kloof tussen de politiek en het electoraat. Dat is actueler dan ooit. De Democratische senator J. Bullington Bulworth (Beatty) is het zat om tijdens het verkiezingscircus leugens te vertellen. Deze suïcidale en vermoeide politicus brengt zijn lang verscholen principes tot leven, en gaat plotseling de waarheid vertellen. Tijdens een feest met machtige Hollywood tycoons, brengt hij te berde waarom zulke intelligente mensen zulke troep produceren. En tegen een gezelschap zwarte mensen zegt hij dat voor een politicus arme zwarte mensen niet belangrijk zijn. En verkondigd in een radioprogramma zijn boodschap in rap, Dat heeft talloze wilde scenes opgeleverd, met scherpe teksten. Dat een Hollywood icoon als Beatty zo’n gewaagde film wist te maken is onverminderd verbijsterend. Beatty is dan ook nog een man van links.
Albert Serra retrospectief in Eye, tot 29 september 2024.