Ruigoord: een kosmisch lek is een opvallend optimistisch en warm portret van de culturele vrijplaats.

Iedereen is wel eens in Ruigoord geweest, zelfs burgemeester Halsema. De documentaire van Peter Wingender is gesitueerd tijdens een cruciaal moment voor Ruigoord. De bestuurders van het kunstenaarsdorp zijn in uitputtende onderhandelingen met het gemeenstebestuur, om het voortbestaan nog 25 jaar te verlengen. Dat is niet nieuws onder zon: al 50 jaar vecht men om te overleven. Het dorpje met het karakeristieke kerkje kan zomaar verzwolgen worden door de oprukkende haven van Amsterdam. De mastodontische windmolens rond Ruigoord zijn niet vrolijk stemmend. 

Er zijn intrigerende beelden, vanaf een drone gemaakt, hoe dichtbij de haven is, met de voorgestelde grote tanks ontplofbare waterstof in de achtertuin van Ruigoord. De energietransitie (net zero)  kan het einde betekenen van de culturele vrijplaats. Er worden risicoberekeningen gemaakt, waarbij grote evenementen als Landjuweel niet kunnen plaatsvinden. Dit is het zakelijke debat in de documentaire. Er is ook nog het gevoelsmatige element. Meerdere generaties Ruigoorders worden getoond van mede-oprichter de dichter Hans Plomp tot de aanstormende jeugd, en de manager types die nu de scepter zwaaien. Ja. Ruigoord is nog steeds de plek voor excentrieke kunstenaars en andere kleurige figuren.

Ze kunnen genieten van vrijheid, wat intussen in hedendaags Nederland een schaars goed is geworden. Zou Ruigoord wel eens het laatste bastion van vrijheid zijn? Heerlijk zijn de historische terugblikken op Ruigoord, toen het groen nog overheerste. De portretjes van de levenkunstenaars uit heden en verleden beklijven, eigenlijk is dat pure nostalgie in onze tijd van het ‘nieuwe normaal.’ Optochten in kleurige kledij en andere rituelen zijn een rode draad in de documentaire. Het kleurig idealisme uit de jaren zeventig leeft hier nog steeds door. Maar Ruigoord is ook een verdienmodel geworden, het is een gewilde locatie voor huwelijken en partijen. Dat is niet slecht, het Is de realiteit. Het is niet alleen maar zwerverig idealisme hier. 

In het laastste deel van de documentaire slaat onvermoed de ontroering toe met onder meer het huwelijk van de inmiddels bejaarde Hans Plomp, en een indrukwekkende eredienst voor een van de andere oprichters van Ruigoord. We houden van Ruigoord, zonder deze vrijplaats hebben de barbaren gewonnen. Ruigoord is onze vrijheid. Hopelijk nog heel lang. 

Ruigoord: een kosmisch lek (Gusto Film) nu in de bioscopen.