Hard Truths is een komedie, dat is ondanks alle deprimerende ellende die getoond wordt.
Door Ulrik van Tongeren
De Britse regisseur Mike Leigh grijpt met Hard Truths terug naar zijn morsige familiedrama’s in de Thatcher jaren, en naar films als All or Nothing en Naked. Films vol rauwe wanhoop. In zijn nieuwe film zijn de koelkasten vol, en ogen de woningen nieuw en comfortabel. Pansy, vertolkt door Marianne-Jean Baptiste is een verbitterde vrouw van in de vijftig. Ze heeft zich opgesloten in haar eigen wereldje. En ageert tegen de buitenwereld, inclusief haar gezin, met ongekende tirades zoekt ze ruzie met iedereen. Leigh heeft vele films over disfunctionele gezinnen gemaakt, hier spant hij de kroon.
Leigh is altijd geniaal geweest in het subtiel aanstippen van wat er onder de oppervlakte speelt bij mensen. Mensen zijn complex in zijn werk. Maar met Hard Truths is het klip en klaar; Pansy zegt wat ze denkt (en voelt). Er is niets angstaanjagender dan mensen die je voortdurend de waarheid zeggen, hun waarheid, dus. Als Pansy in haar auto op een parkeerplaats stil staat, en een man vraagt vriendelijk vraagt of ze weg gaat, ontketend ze bijna de Derde Wereldoorlog. Leigh geeft nooit een moreel oordeel over zijn personages, of zoiets als een duiding, de toeschouwer moet zelf het verhaal afmaken.
Hij werkt graag met uitersten. Pansy is extreem in haar vijandigheid tegenover de wereld. Het is uiterst moeilijk om compassie voor zo iemand te voelen, toch werkt de fabuleuze actrice Baptiste daarnaar toe. De absolute tegenpool van Pansy is Poppy in Happy-Go-Lucky (2008), gespeeld door Sally Hawkins. Ze speelt een zonnige, kleurrijke en excentrieke schoollerares. Dat onverwoestbare optimisme irriteert zowel haar mede personages, als wellicht de kijker. Merkwaardig om deze 16-jaar oude film te herzien, En om het feit dat er hoop in zit. Hoe donker de films van Leigh ook mogen zijn, hij geeft sporen van hoop en zwarte humor is daarbij een hulp.
Slim van Leigh om in Happy-Go-Lucky een rijinstructeur tegenover Poppy te zetten, hij maakt een manische indruk. De vrolijkheid van haar vuurt zijn bijna suïcidale negativiteit aan. Intrigerend is wat onder de zonnige oppervlakte van Poppy speelt. Ook binnenin films zet Leigh contrasten neer. Zo gebruikt Leigh de zuster van Pansy, met haar twee sprankelende dochters, om Hard Truths enige verlichting te geven. De echtgenoot van Patsy en haar zoon van 30 hebben allang de strijd opgeven, en hullen zich in zwijgzaamheid. Authentiek, levensecht en doorleefd zijn termen die van toepassing zijn voor het werk van Leigh. Wat is zijn geheim? Hij begint zonder script, en werkt voordat de filmopnamen beginnen maandenlang met zijn acteurs aan hun vertolkingen. De acteurs krijgen de opdracht om te putten uit ervaringen met mensen die ze meegemaakt hebben in het dagelijkse leven. Zo kneden ze hun personage. Dat moet organisch mogelijk gebeuren. Ze moeten echte mensen vertolken, die je zomaar op straat kan tegenkomen.
In die repetitie periode improviseren de acteurs, maar zodra de filmopnamen beginnen vind er geen improvisatie meer plaats. Leigh heeft zijn script intussen geschreven, improvisatie voor de cameralens is verboden. Voor zo’n werkwijze moet je briljante acteurs hebben. Beginnend bij zijn eerste lange speelfilm Meantime (1983) had Leigh Tim Roth, Gary Oldman en Phil Daniels tot zijn beschikking. Daarna waren vaste krachten onder meer: Alison Steadman, Jim Broadbent, Timothy Spall, Lesley Manville, Ruth Sheen, de lijst is eindeloos. Hard Truths heeft Marianne-Jean Baptiste in de hoofdrol, waar Leigh 31 jaar geleden al mee werkte voor zijn meesterwerk Secret and Lies (1996), met een stille rol. De tirades die ze uitslaat in Hard Truths zijn briljant geschreven door Leigh. Maar de stille momenten van de actrice zijn hartverscheurend, ze gaan door merg en been. Hoe pijnlijk het allemaal is, het is een zeer grappige film, al wordt het tegen het einde schurend zwartgallig.
Het voelt alsof Leigh met dit rauwe minimalistische drama naar zijn wortels terug is. De afgelopen 20 jaar maakte hij historische drama’s Peterloo en Mr Turner, de ware Leigh fan snakte naar zijn hedendaagse drama’s. De regisseur is over de tachtig, denkt alweer aan een nieuwe film. Benieuwd wat hij van de huidige situatie in Groot Brittannië zal vinden. Hij zal echter zijn legendarische cameraman Dick Pope gaan missen, die overleed onlangs. De man deed meer dan alleen het verhaal in beeld brengen. Hij gaf het werk van Leigh extra dimensies.
Hard Truths (Cherry Pickers). Nu in de bioscopen.