Architecton van de Russische regisseur Victor Kossakovsky is een daverende documentaire over steen en beton.
Door Ulrik van Tongeren
Kossakovsky is geen conventionele documenaire-maker; hij maakt woeste beeldenstormen, en tevens films met een intieme insteek. Niets is aardser en veelomvattender dan steen, samen met water is dat het belangrijkste ingrediënt op aarde. In 2018 maakte hij al zijn meesterwerk over water, Aquarela, Nu is er zijn nieuwste meesterwerk Architecton over steen (en beton). Zonder steen kan de mens geen huizen bouwen, daaraan gekoppeld is de destructie van de leefruimte door de mensheid. Dit is geen aanklacht, Kossakovsky toont de situatie op onze planeet, tegen het eind van de documentaire zit een boutade over beton.
We kunnen ons verlustigen aan beelden van ruïnes, soms eeuwenoud, en recent met beelden (door drone’s opgenomen) uit ondermeer Oekraïne. De resultaten van oorlogsgeweld. Belangrijk deel speelt zich ook af in een Italiaanse steengroeve. Het is als altijd bij hem zonder commentaar gedaan, met wat sfeerbepalende muziek. Er is geen regisseur op aarde die zo meeslepend met beelden werkt als Kossakovsky. Hoe hij de beelden aan elkaar zet om er een vloeiend geheel van te maken, is een genot om te ondergaan. Sommige delen van de documentaire hebben een hoog abstractie gehalte. Botsende en ontploffende stenen leiden tot een onvergetelijke passage. Waar dat zich afspeelt? Het zou zomaar in de ruimte kunnen zijn.
Architetcon is een dichterlijke mijmering over de plaats van de mens op aarde. In Gunda (2020) over boerderijdieren, met een varken in de hoofdrol, deed hij dat ook al. Daar zit vrijwel geen mens in. Kossakovski hoeft geen mens te tonen om zijn punt te maken. Onze impact op de aarde is ontegenzeglijk. Maar laten we niet vergeten dat tussen de ruïnes planten opbloeien en dieren rondscharrelen. Als de mens van aarde verdwenen is gaat het leven gewoon door. De epische documentaires van Kossakovski laten de nietigheid van de mens zien. Hij heeft geen negatief beeld van de mens. In 2003 maakte hij Tishe, gefilmd door het raam van zijn appartement in Sint Petersburg, over het leven en de gebeurtenissen in zijn straat. Mooi hoe hij in zijn werk laveert tussen het grootse en het kleine.
De oude en wijze Italiaanse architect Michele De Lucci fungeert als een soort ceremoniemeester in de film. De man heeft evenals Kossakovski een filosofische inborst. Aan het eind van Architecton komt de regisseur zelf in beeld met De Lucci. Ze hebben het over de destructieve invloed van beton. Betonnen gebouwen hebben een levensduur van slechts 30-40 jaar. Hoe kan het ook anders: beton is gemaakt van cement, water, zand en grind, die tezamen met water een chemische reactie hebben.
Architecton (Cherry Pickers) nu in de bioscopen.